Schemat

Jak dobrać strój

Jak dobrać strój aby leżał idealnie? Zastanów się jaki masz typ figury, pomogą Ci nasze porady:

Ćwicz z nami na basenie

Zachęcamy do korzystania z gimnastyki wodnej albowiem oprócz przyjemności jaka dostarcza pływanie ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu.

 Mamy do wyboru stroje jednoczęściowe, bikini i wyjątkowo modne w ostatnich sezonach tankini.

 Świetnym uzupełnieniem stroju kąpielowego może być dobrane kolorystycznie pareo, koszulka plażowa czy turban.

Mastektomia a sport

O zaletach uprawiania sportu nikogo nie trzeba przekonywać. Regularny ruch ma korzystny wpływ nie tylko na powrót do zdrowia po mastektomii, ale także na przywrócenie równowagi psychicznej.

Wysiłek fizyczny jest częścią rehabilitacji, coraz więcej lekarzy podkreśla jego istotę i zachęca kobiety po operacji do wybrania formy aktywności, która sprawiałaby im największą przyjemność. Sport poprawia ogólną sprawność, zwiększa siłę mięśni i elastyczność ciała. Usprawnia bark po operacji, pomaga utrzymać prawidłową masę ciała, zmniejsza uczucie zmęczenia towarzyszące terapii. Odpowiednie ćwiczenia zapobiegają także powstawaniu obrzęków limfatycznych i wad postawy. Okazuje się, ze nawet ćwiczenia oddechowe mają duży wpływ na kształtowanie klatki piersiowej a tym samym poprawiają elastyczność blizny.

Ćwiczyć można wszędzie. Pamiętajmy, że najprostszą forma aktywności fizycznej są domowe porządki. Energiczne odkurzanie, ścieranie kurzu, mycie podłóg czy okien, podobnie jak trening, przyspieszają pracę serca oraz poprawiają krążenie krwi i limfy.

Wybór sportów jest duży. Można pływać, spacerować, biegać, jeździć na rowerze, uprawiać jogę, tańczyć, zapisać się na aerobik czy siłownię. Warto zwrócić uwagę na fakt, że coraz częściej w siłowniach i na pływalniach organizowane są zajęcia dla Amazonek. Odpowiednio przygotowane ćwiczenia w oparciu o fachową wiedzę nie tylko poprawiają kondycję, ale dają poczucie zadowolenia i odprężenia.

Paniom po mastektomii warto polecić modny ostatnio nordic walking. Ta forma aktywności ma rzeszę zwolenników, kobiety często organizują się grupkami . Wspólna rozgrzewka a potem długi i energiczny spacer w miłym towarzystwie. Idealny sposób na trening. Dzięki wykorzystaniu kijków, którymi trzeba się odpychać od podłoża, spacery można zamienić w pełnowartościowy trening kardio, który dodatkowo wzmacnia mięśnie otaczające barki i ramiona. Wykonując w czasie marszu obszerne ruchy ramionami w przód i w tył, a także podczas ćwiczeń rozciągających na stojąco (unoszenie rąk z kijkami w górę i na boki, krążenia ramion, wymachy), można przywrócić słabszej ręce pełną sprawność i zapewnić sobie dobre samopoczucie.

Na uwagę zasługuje także joga albowiem regularne ćwiczenia rozciągające pomagają odzyskać pełen zakres ruchów, poprawiają elastyczność i sprężystość mięśni. Gimnastykując się w domu, należy wytrzymywać w pozycjach rozciągających 10-30 sekund. Rozciąganiu powinno towarzyszyć jedynie lekkie uczucie dyskomfortu – w żadnym wypadku nie powinien to być ból. Ćwiczenia można wykonywać 2-3 razy w tygodniu. Jak wiemy joga to także a może przede wszystkim stan umysłu. Wszelkie techniki relaksacyjne pomagają wyciszyć się, odizolować od nieprzyjemnych myśli, przywrócić organizmowi równowagę.

JAK CZĘSTO ĆWICZYĆ ?

Specjaliści zalecają uprawianie sportów 3-7 razy w tygodniu, w zależności od intensywności wysiłku. Zalecenia te dotyczą tzw. ćwiczeń kardio poprawiających wydolność serca i układu krążenia oraz elastyczność mięśni. Jeśli ruch jest intensywny, można ćwiczyć rzadziej, jeśli aktywność fizyczna ma ograniczać się jedynie do spacerów, to warto znaleźć na nią czas każdego dnia.Czas treningu powinien mieścić się w granicach 20-40 minut dziennie; można ćwiczyć bez przerwy lub np. dwa razy po 10 minut. Osoby, które wcześniej nie były aktywne fizycznie, na początku powinny ćwiczyć krócej i mniej intensywnie. Panie prowadzące przed operacją aktywny tryb życia, mogą pozwolić sobie na treningi dłuższe i intensywniejsze. Bardzo ważne jest, aby rodzaj wysiłku i czas jego trwania dopasować do samopoczucia. Kobiety będące w trakcie chemio- lub radioterapii oraz odczuwające po zabiegach zmęczenie, powinny przez pewien czas ćwiczyć mniej intensywnie. Nie powinno się ćwiczyć bezpośrednio przed zabiegiem, ani 48 godzin po nim. Panie stosujące terapię hormonalną i cierpiące na bóle stawów mogą wybrać się na basen.

Dzięki aktywności fizycznej, każda kobieta może poczuć się bardziej atrakcyjna, co ma szczególne znaczenie dla pań, którym trudno jest zaakceptować swoje ciało po zabiegu odjęcia piersi.

Co to jest stomia (przetoka)?

Słowo „stomia” pochodzi z języka greckiego i oznacza „otwór”. Stomia jest to celowo i sztucznie wykonane połączenie ujścia jelita lub dróg moczowych z powierzchnią ciała w czasie operacji chirurgicznej.

Stomia jelitowa (zwana również sztucznym odbytem lub odbytem brzusznym) wykonywana jest najczęściej w przypadku nowotworów jelita, chorób zapalnych przewodu pokarmowego (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, choroby uchyłkowej jelita), natomiast Urostomia jest najczęściej wynikiem konieczności usunięcia pęcherza moczowego.

To nowe ujście dla treści jelitowej lub moczowej nazywane jest stomią i wymaga specjalnego zaopatrzenia w worki stomijne (w systemie jednoczęściowym lub dwuczęściowym). Zmiana tych naturalnych struktur organizmu powoduje zmniejszoną zdolność do magazynowania treści jelitowej lub moczowej oraz brak kontroli nad ich wydalaniem.

Rodzaje stomii (przetok):

Kolostomia – wytworzona jest na skutek usunięcia jelita grubego. Może być wykonana w obrębie okrężnicy zstępującej lub esicy – po prawej stronie, okrężnicy poprzecznej – w pobliżu linii pośrodkowej lub okrężnicy wstępującej – wtedy znajduje się po prawej stronie brzucha. Konsystencja wypróżnień jest zależna od umiejscowienia wytworzonej stomii – im większa odległość od naturalnego odbytu, tym konsystencja jest bardziej płynna.

Ileostomia – wytworzona jest na jelicie cienkim i wyprowadzona na powłoki brzuszne, umiejscowiona po prawej stronie. Treść jelitowa ma bardziej płynną konsystencję i działa drażniąco na skórę.

Urostomia– wyłaniana jest najczęściej z powodu usunięcia pęcherza moczowego. Operacja ta polega na połączeniu obu moczowodów ze ścianą brzucha w sposób bezpośredni (tzw. podwójna urostomia) lub poprzez wstawkę z jelita.

Rys. nr 2

1. Jelito grube
2. Najczęstsze miejsce wyłonienia kolostomii

Stomia może być czasowa (istnieje możliwość przywrócenia fizjologicznego oddawania kału) lub definitywna (na stałe) w przypadku braku możliwości przywrócenia drogi fizjologicznej.

Ileostomia wykonywana jest na poziomie końcowego odcinka jelita cienkiego
( Rys. nr 3 pkt. 3 ) poprzez wyłonienie tego odcinka jelita na powierzchnię ściany brzucha.
Treść jelitowa jest płynna, drażniąco działa na skórę i ma znacznie większą objętość niż normalnie.

Poniżej
1. Jelito grube
2. Jelito cienkie
3. Najczęstsze miejsce wyłonienia ileostomii
4. Odbytnica

Urostomia polega na połączeniu obu moczowodów ze ścianą brzucha. Połączenie to może być wykonane poprzez wstawkę z jelita cienkiego (rys. nr 4 powyżej) lub w sposób bezpośredni (obydwa moczowody wyprowadzone są na zewnątrz – tzw. urostomia podwójna).

Powoduje to zmniejszenie zdolności magazynowania moczu oraz niekontrolowanemu jego wydalaniu przez pacjenta w sposób ciągły.

Ileostomia

Ileostomia:  jest to przetoka na jelicie cienkim. Polega na operacyjnym wyłonieniu jelita cienkiego na powierzchnię brzucha. Wykonuje się ją, gdy zachodzi konieczność usunięcia całego jelita grubego lub części jelita cienkiego. Znajduje się zawsze  po prawej stronie brzucha. Treść jelitowa wypływająca z ileostomii ma konsystencję  płynną lub papkowatą. Stolec z jelita cienkiego nigdy nie jest uformowany, ponieważ nie dociera w ogóle do jelita grubego, w którym zachodzi proces zagęszczania treści jelitowej. Ileostomia ,podobnie jak kolostomia może być czasowa lub stała.

Dobór sprzętu

• Worek ileostomijny (otwarty) został tak zaprojektowany, by trwale przylegając do skóry wokół stomii oraz zabezpieczając ujście stomii zapewniał optymalne poczucie bezpieczeństwa użytkownikowi. Jest wodoodporny, dzięki czemu można nosić go w trakcie brania prysznica lub kąpieli.

• Worek ileostomijny (otwarty) ma kilka szczególnych cech, które zapewniają poczucie komfortu osobie ze stomią. Jest to filtr, który odprowadza z worka nagromadzone w nim gazy zapobiegając powstaniu efektu balona. Filtr działa przeciwzapachowo, neutralizując nieprzyjemny zapach treści jelitowej wewnątrz worka. Jest to bardzo ważna funkcja, gdyż obawa przed zapachem z worka stomijnego jest jedną z najczęstszych trosk każdej osoby ze stomią.

Opróżnianie i zmiana worka

Dobrym pomysłem dla osoby uczącej się obsługi sprzętu na początku jest ustalenie częstotliwości  zmian worków i zadbanie o ich regularność. Staraj się, aby czynności te były jak najprostsze. Gdy przyzwyczaisz się do stomii przekonasz się, że jest ona bardziej aktywna o określonych porach dnia, np. tuż po posiłku. Na zmianę worka wybieraj więc czas, kiedy stomia jest mało aktywna. Być może jest to pierwsza rzecz, którą powinieneś zrobić zaraz po obudzeniu się. 

Twoja pielęgniarka stomijna doradzi Ci jak często trzeba zmieniać worek. Jeśli używasz worka otwartego (odpuszczanego) zaleca się opróżnić go przed zmianą. Następnie należy zamknąć ujście worka i wyrzucić worek do śmietnika. Nie wyrzucaj go do toalety, ponieważ może zablokować system kanalizacyjny.

Będziesz musiał opróżniać worek kilka razy dziennie.

Jak pielęgnować ileostomię?
 

Pielęgnacja skóry
Jedną z najważniejszych rzeczy, o której należy pamiętać, jest dbanie o skórę wokół stomii. Przy ileostomii jest to szczególnie ważne, ponieważ  treść jelitowa zawierająca kwasy żółciowe i sok trzustkowy jest bardzo drażniąca dla skóry.
 

Oto kilka pomocnych porad:

• Płytka stomijna/przylepiec w worku 1-częściowym
  Płytkę stomijną/przylepiec należy umieścić na skórze tak, aby szczelnie przylegał do skóry wokół stomii. Jeżeli otwór w płytce/ w przylepcu będzie zbyt duży, skóra wokół stomii będzie narażona na kontakt ze szkodliwym działaniem treści jelitowej 
  i może stać się bolesna. Natomiast zbyt wąski otwór w płytce może spowodować uszkodzenie stomii. Należy więc regularnie sprawdzać, czy otwór w płytce dokładnie odpowiada rozmiarowi stomii.
   
• Uważaj na podrażnienia
  Wyciek treści jelitowej na skórę, zbyt energiczne usuwanie płytki stomijnej i mocne czyszczenie skóry (poprzez tarcie z uciskiem na skórę) mogą powodować podrażnienie skóry.
   
• Krwawienie
  Typowe jest doświadczanie niewielkiego krwawienia w okolicy stomii w trakcie pielęgnacji skóry po zmianie sprzętu. Nie jest to powód do obaw. Jednakże, jeśli krwawienie pochodzi z wnętrza stomii należy w trybie pilnym skontaktować się
  z lekarzem.

Kolostomia

Polega na operacyjnym wyłonieniu jelita grubego na zewnetrzną  powierzchnię skóry. Zazwyczaj znajduje się po lewej  stronie brzucha.
Wykonuje się ją , gdy zachodzi konieczność wycięcia części jelita grubego lub odbytnicy.

Kolostomia może być:

• czasowa -wykonana tylko na pewien okres (np. jako zabezpieczenie wykonanego zespolenia jelitowego), kiedy odbyt i odbytnica zostają zachowane. Występuje wtedy uczucie parcia na stolec, a także wydzielanie śluzu przez naturalny odbyt. Istnieje możliwość odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego.
   
• definitywna -wykonana na  stałe, kiedy zachodzi konieczność usunięcia odbytu i odbytnicy łącznie ze zwieraczami. Nie ma możliwości odtworzenia ciągłości przewodu pokarmowego.

Jak pielęgnować kolostomię?

Najważniejszą rzeczą, o której trzeba pamiętać to pielęgnacja skóry wokół stomii. Jeżeli płytka lub przylepiec  jest odpowiednio dopasowany do wielkości i do kształtu  stomii, wtedy mamy pewność, że skóra jest dobrze zabezpieczona.
Należy obserwować stomię i skórę przy każdej zmianie sprzętu, aby móc zauważyć jakiekolwiek zmiany , tzn. obrzęk,  wysypka,  zaczerwienienie, obecność krwi lub zmiana ubarwienia śluzówki stomii.
Jeżeli zauważymy jakieś niepokojące zmiany, które trwają dłużej, nie znikają przy kolejnej zmianie worka, należy skonsultować się z pielęgniarką stomijną.

Dobór i wymiana worków

Worek kolostomijny (zamknięty) został  zaprojektowany po to, by przylegając do skóry wokół stomii i zbierając treść jelitową zapewniał osobie ze stomią poczucie bezpieczeństwa. Jest wodoodporny, dzięki czemu można nosić go w trakcie brania prysznica lub kąpieli.
 
Worek kolostomijny (zamknięty) ma kilka wyjątkowych cech, w tym filtr. Uwalnia on gazy
z worka zapobiegając powstaniu efektu balona. Filtr działa także przeciwzapachowo neutralizując nieprzyjemny zapach treści jelitowej w worku. To bardzo ważna funkcja, bo jak wiemy obawa przed nieprzyjemnym zapachem jest jedną z najczęstszych trosk każdej osoby ze stomią.

Opróżnianie i zmiana worka

Dobrym pomysłem dla osób będących na początku nauki obsługi sprzętu stomijnego jest ustalenie regularnej częstotliwości zmian sprzętu. Staraj się, aby czynności te były jak najprostsze. Gdy przyzwyczaisz się do stomii przekonasz się, że jest ona bardziej aktywna o określonych porach dnia, np. tuż po posiłku. W tym czasie nie zmieniaj więc worka. Wybieraj taki czas, kiedy stomia jest mało aktywna. Zmiana worka powinna być pierwszą rzeczą, jaką robisz rano.

Worek stomijny musi być regularnie zmieniany - zwykle od jednego do trzech razy dziennie
w zależności od wypełnienia treścią jelitową. Jeśli używasz worka otwartego (odpuszczanego) opróżnij go przed zmianą. Następnie zamknij worek i wyrzucić go do śmietnika. Nie wyrzucaj worka do toalety, ponieważ może zablokować system kanalizacyjny.

Irygacja

Irygacja to zabieg oczyszczający jelito grube ze stolca za pomocą wlewu wodnego. Zabieg ten może wykonywać prawie każdy posiadający kolostomię stałą- tzn.  odbyt brzuszny na jelicie grubym. Regularne wykonywanie irygacji wytwarza odruch  oddawania stolca tylko po tym zabiegu , zapobiegając w ten sposób niekontrolowanym wypróżnieniom, także znacznie ograniczając ilość wydalanych gazów.
Przed podjęciem decyzji o stosowaniu irygacji należy poradzić się lekarza lub pielęgniarki stomijnej.

Współżycie seksualne

W większości przypadków normalne współżycie można podjąć już w kilka tygodni po operacji. Trzeba jednak zaznaczyć, że istnieje ryzyko impotencji  w przypadku resekcji odbytnicy. Bardzo ważne, aby rozmawiać o tym z partnerem i nie czuć  się winnym z powodu wykonanej operacji. Dla kobiet po operacji ciągle istnieje możliwość zajścia w ciążę i urodzenie dziecka, a dla mężczyzn możliwość zostania ojcem.

Urostomia

Urostomia, zależnie od miejsca jej wyłonienia, wykonywana jest rozmaitymi metodami. Można wyłonić urostomię przez założenie cewnika do pęcherza przez powłoki brzuszne, wyprowadzenie na zewnątrz moczowodu lub założenie cewnika do moczowodu. Urostomię robi się także poprzez założenie drenu prosto do nerki. Wszystko zależy od tego z jakim schorzeniem i jakim uszkodzeniem układu moczowego mamy do czynienia. Wskazaniem do wykonania czasowej lub definitywnej urostomii mogą by kamienie w moczowodach czy nerkach, urazy i nowotwory pęcherza moczowego oraz moczowodów, urazy, zwężenia przewodów moczowych po radioterapii narządów w miednicy mniejszej, usunięcie guza prostaty u mężczyzn, jeśli doszło do uszkodzenia cewki moczowej.

 

Urostomia: rodzaje i przyczyny

Urostomia, zależnie od miejsca jej wyłonienia, wykonywana jest rozmaitymi metodami. Można wyłonić urostomię przez założenie cewnika do pęcherza przez powłoki brzuszne, wyprowadzenie na zewnątrz moczowodu lub założenie cewnika do moczowodu. Urostomię robi się także poprzez założenie drenu prosto do nerki. Wszystko zależy od tego z jakim schorzeniem i jakim uszkodzeniem układu moczowego mamy do czynienia. Wskazaniem do wykonania czasowej lub definitywnej urostomii mogą by kamienie w moczowodach czy nerkach, urazy i nowotwory pęcherza moczowego oraz moczowodów, urazy, zwężenia przewodów moczowych po radioterapii narządów w miednicy mniejszej, usunięcie guza prostaty u mężczyzn, jeśli doszło do uszkodzenia cewki moczowej.

Dobór i wymiana worka

Worek urostomijny został tak zaprojektowany, by trwale przylegał do skóry brzucha i zbierał mocz zapewniając osobie ze stomią poczucie bezpieczeństwa. Jest wodoodporny, dzięki czemu można nosić go w trakcie brania prysznica lub kąpieli.

Worek urostomijny posiada szczególne cechy, które sprawiają, że jest bezpieczny. Jest wyposażony w zawór zwrotny uniemożliwiający cofanie się moczu do stomii, co ogranicza ryzyko infekcji. Worek jest zakończony kurkiem ułatwiającym wygodne odprowadzanie zawartości do toalety.

Kiedy należy opróżnić lub zmienić worek?
Twoja urostomia będzie  wydzielać mocz stopniowo, przez 24 godziny na dobę. Najczęściej ludzie zmieniają worek rano, kiedy nasilenie wycieku moczu jest najniższe (pod warunkiem oczywiście, że nocą nie przyjmuje się płynów). Inną, dobrą wskazówką jest wymuszenie kaszlu. Kilkakrotny kaszel przed zmianą worka spowoduje wcześniejsze usunięcie moczu do worka.

Częstotliwość opróżniania lub zmiany worka jest u każdej osoby inna. Przed snem worek urostomijny można podłączyć do nocnego worka do zbiórki moczu. Wówczas nie trzeba budzić się, aby opróżnić worek.

Twoja pielęgniarka stomijna doradzi Ci jak często należy zmieniać worek. Zanim zdejmiesz worek urostomijny ze skóry, opróżnij go. Następnie zamknij worek i po zdjęciu ze skóry wyrzuć go do śmietnika. Nie wyrzucaj worka do toalety, ponieważ może zablokować system kanalizacyjny.

Pielęgnacja skóry
Jedną z najważniejszych rzeczy,  o której należy pamiętać, jest dbanie o zdrowie skóry wokół stomii. Oto kilka pomocnych porad:

• Płytkę stomijną/przylepiec należy umieścić na skórze tak, aby szczelnie przylegała do skóry wokół stomii.  
  Jeżeli otwór w płytce/w przylepcu będzie zbyt duży, skóra wokół stomii będzie narażona  na kontakt ze szkodliwym działaniem treści jelitowej i może stać się bolesna, natomiast zbyt wąski otwór w płytce/przylepcu może spowodować uszkodzenie stomii. Należy więc regularnie sprawdzać, czy wycięty otwór dokładnie odpowiada rozmiarowi stomii.
   
• Uważaj na podrażnienia
  Wyciek treści moczowej na skórę, zbyt energiczne usuwanie płytki stomijnej/przylepca ze skóry oraz mocne czyszczenie skóry (silne tarcie) mogą powodować podrażnienie skóry.
   
• Krwawienie 
  Dość częste jest doświadczanie niewielkiego krwawienia w okolicy stomii w trakcie czyszczenia. Nie jest to powód do obaw. Jednakże, jeśli krwawienie pochodzi z wnętrza stomii, należy w trybie pilnym skontaktować się z lekarzem.

Cewnik jest małą plastikową rurką wprowadzaną do szyi pęcherza w celu odprowadzenia moczu. Z jednej strony jest zakończony zaokrąglonym końcem, przeważnie dwoma "oczkami"(otworami), czasami balonikiem zabezpieczającym cewnik przed wysunięciem się z szyi pęcherza moczowego. Z drugiej strony cewnika znajduje się końcówka, którą podłącza się cewnik do worka zbierającego mocz, może znajdować się zawór, przez który wprowadzany jest płyn do napełniania balonika.

Wskazania lecznicze

Cewnikowanie w celach leczniczych jest stosowane w przypadku utrudnienia wypływania lub zatrzymania moczu w drogach moczowych. Najczęściej jest to spowodowane wadami rozwojowymi jak przerostowe zwężenie szyi pęcherza u chorych z pęcherzem neurogennym oraz wady zatoki moczowo-płciowej. Po niektórych zabiegach chirurgicznych i urologicznych konieczne jest pozostawienie cewnika na dłuższy czas w pęcherzu moczowym.

Cewnikowanie pęcherza moczowego jest również stosowane w niektórych badaniach diagnostycznych takich jak badanie urodynamiczne (określenie stanu czynnościowego pęcherza i cewki moczowej) oraz cystouretrografia mikcyjna (ocena struktur dróg moczowych i uwidocznienie wstecznego odpływu pęcherzowo-moczowego).

Rodzaje cewników

Cewniki produkowane są z różnego rodzaju mas plastycznych nadających im odpowiednią elastyczność. Mogą to być takie masy jak silikon, lateks i poliuretan. Często spotyka się osoby, u których wykazano uczulenie na lateks, dlatego wprowadzane są cewniki powlekane warstwą silikonu lub silikonowe, mogą być utrzymywane w pęcherzu przez dłuższy czas, ponieważ nie powodują inkrustracji oraz nie wywołują uczuleń. Niestety mają jedną wadę - mają dość wysoką cenę. Można spotkać cewniki jednorazowe, powlekane, które mogą być używane bez dodatkowego żelu.

Rozmiar cewnika podaje się w skali French (F), która określa obwód cewnika w milimetrach. Gdybyśmy chcieli przeliczyć ten rozmiar na średnicę cewnika to wtedy 1F = 0,33 mm , średnica cewnika o wymiarze 9 F będzie się równała 3 mm, a 18 F - 6 mm.

Cewniki, które są obecnie produkowane służą do użytku jednorazowego.

Rys.1. Najczęściej stosowane rodzaje cewników: a) Nelatona; b) Couvelaire'a; c) Tiemanna; d) Malecota; e) Pezzera; f) Foley'a

Nazwy obecnie używanych cewników pochodzą od nazwisk ich twórców, i tak:

• Cewnik Nelatona (rys. 1a) jest jednym z najczęściej stosowanych prosto zakończonych cewników, posiada jeden boczny otwór na końcu. Wykonany jest z gumy lub miękkich mas plastycznych. Używany jest do jednorazowego cewnikowania, może być utrzymywany przez kilka dni w pęcherzu, ale należy go wtedy przymocować do skóry prącia lub sromu (u kobiet).

• Cewnik Couvelaire'a (rys.1b) jest prosty z otworem na końcu i na boku. Często stosowany jest u chorych z krwiomoczem, ponieważ jego budowa pozwala na swobodny odpływ moczu nawet ze skrzepami krwi. Z powodu jego budowy pozwalającej na lepszy niż inne cewniki odpływ moczu, jest bardzo przydatny do płukania pęcherza.

• Cewnik Tiemanna (rys. 1c) posiada zagiętą końcówkę i stożkowate zakończenie, używa się go u mężczyzn z powiększonym gruczołem sterczowym (prostatą) lub u osób ze zwężoną cewką moczową. Polecany jest w przypadkach, kiedy wprowadzenie prostego cewnika do pęcherza jest utrudnione.

• Cewniki Malecota i Pezzera (rys. 1d i 1e) używane są w celu zabezpieczenia prawidłowego odprowadzenia moczu u osób po zabiegach chirurgicznych. Wprowadzone przez ranę operacyjną służą do stałego drenażu moczu, który ułatwia właściwe gojenie.

• Cewnik Foley'a (rys. 1f) jest najwygodniejszym samoutrzymującym się cewnikiem służącym do długotrwałego drenowania pęcherza moczowego. Jest to cewnik prosty z dwoma bocznymi otworami oraz balonikiem, który zabezpiecza cewnik przez wysunięciem się z pęcherza. Balonik umieszczony jest powyżej otworu bocznego cewnika, do środka wstrzykuje się jałowy płyn, najlepiej wodę do wstrzyknięć (roztwór NaCl nie nadaje się do tego - sól może się krystalizować uniemożliwiając tym samym usunięcie roztworu, a przez to wyciągnięcie cewnika z pęcherza). Zawór do napełniania balonika znajduje się obok wylotu cewnika.Cewnik Foley'a najczęściej wykonany jest z lateksu lub silikonu, może być też pokryty warstwą silikonową. Często stosuje się go u chorych po niektórych zabiegach chirurgicznych lub u osób w ciężkim stanie na oddziale intensywnej terapii w celu monitorowania pracy nerek.

Cewnikowanie pęcherza

Decyzji o cewnikowaniu pęcherza nie powinno się podejmować pochopnie. Należy indywidualnie rozważyć wszystkie wskazania. Cewnikowanie powinno dotyczyć osób, które nie są w stanie samodzielnie, skutecznie opróżnić pęcherza.

Osoby po urazie rdzenia mają liczne problemy związane z samodzielnym opróżnieniem pęcherza moczowego, a co za tym idzie częste kłopoty z infekcjami dróg moczowych oraz powstawaniem kamieni zastojowych w pęcherzu. Można wyuczyć się opróżniania pęcherza przez opukiwanie powłok brzusznych, lecz spora część osób nie jest w stanie sama sprowokować oddania moczu ze względu na wiele niesprzyjających im czynników (zbyt duża spastyka zwieraczy, zwężenie cewki moczowej lub szyi pęcherza itp.

Do wyboru mamy kilka rodzajów cewnikowania:

• Cewnikowanie przerywane (samocewnikowanie)
• Cewnik założony na stałe przez cewkę moczową
• Oraz cewnik założony do pęcherza przez powłoki brzuszne.

Samodzielne cewnikowanie przerywane

Stosuje się w zaburzeniach oddawania moczu związanych z zaburzeniami neurologicznymi (uraz rdzenia, SM itp) lub w przypadku niecałkowitego opróżniania pęcherza podczas mikcji. Niedostateczne opróżnienie pęcherza może doprowadzić do zalegania moczu, a co za tym idzie do stanów zapalnych pęcherza i uszkodzenia nerek. W wyniku cewnikowania przerywanego zmniejsza się ryzyko nawracających infekcji dróg moczowych, jeśli już się pojawią przebiegają łagodniej i łatwiej się leczą. Przyjmujemy wtedy mniej antybiotyków, unikamy uszkodzenia nerek, można również poprawić stan uszkodzonych wcześniej nerek.

Dzięki cewnikowaniu przerywanemu można wyćwiczyć panowanie nad pęcherzem, co daje nam niezalezność i lepsze samopoczucie, odpada korzystanie z pampersów czy pojemników na mocz. Nie będziemy także mieli kłopotów z zapychaniem się cewnika, co często zdarza się przy cewniku założonym na stałe. Nie dochodzi do powstawania odleżyn w cewce moczowej oraz w szyi pęcherza.

Rys. 2. Cewnik Nelatona.

Samodzielne cewnikowanie wymaga niestety od pacjenta pewnej sprawności, dlatego nie wszystkie osoby po urazie rdzenia są w stanie same się cewnikować. Zapewnia jednak mniejsze ryzyko infekcji i lepszy komfort życia niż cewnik założony na stałe. Przed wykonaniem cewnikowania po raz pierwszy należy zasięgnąć porady lekarza lub pielęgniarki, którzy wytłumaczą pacjentowi wszystkie zagadnienia z tym związane. Metoda samocewnikowania jest bezpieczna, a doznania bólowe niewielkie, w przypadku osób po urazie rdzenia ból może być zupełnie nieodczuwalny, może jednak wywoływać objawy autonomicznej dysrefleksji.

Okresowe cewnikowanie jest łatwe i na tyle bezpieczne, że można je wykonać prawie wszędzie, zarówno w domu jak i innym dogodnym miejscu. Pomimo wielu obaw osoby, które spróbowały samocewnikowania stwierdziły, że jest nadspodziewanie łatwe. Polega to na wprowadzeniu cewnika do pęcherza moczowego poprzez cewkę moczową. Mocz wypływa przez cewnik tak długo, aż pęcherz zostanie opróżniony, następnie cewnik usuwa się.

Cewnikowanie należy powtarzać co najmniej 4 razy na dobę. Osoby, które spożywają dużo płynów albo mają małą pojemność pęcherza powinny się cewnikować nawet 6-8 razy. Często robi się przerwę nocną kiedy nie oddaje się moczu, dla przykładu od 20:00 do 7:00 lub od 23:00 do 7:00. Po osiągnięciu wprawy samocewnikowanie nie zajmuje dużo więcej czasu niż skorzystanie z toalety.

Stałe umieszczenie cewnika w pęcherzu

poprzez cewkę moczową (cewnik Foley'a) albo drogą punkcji nadłonowej, czyli cewnik nadłonowy (Cystofix).

W przeważającej większości przypadków u osób z uszkodzeniem rdzenia stosuje się cewniki Foley'a. Często popełniane są w związku z tym dwa podstawowe błędy - stosuje się zbyt grube cewniki oraz nie są one dostatecznie często zmieniane. Stosowanie zbyt grubych cewników powoduje zaburzenia w odpływie wydzieliny cewkowej co prowadzi do stanów zapalnych cewki.

Stosowanie cewnika Foley'a założonego na stałe jest według lekarzy jednym z najgorszych rozwiązań, więc jeśli już jesteśmy zmuszeni do jego stosowania należało by stosować cewnik o średnicy mniejszej niż cewka (16 F u meżczyzn i 18 F u kobiet).

Powikłania cewnika pozostawionego na stałe:

Kiedy mamy założony cewnik przez cewkę na stałe mogą wystapić różne powikłania z tym związane jak dla przykładu:

• infekcja bakteryjna
• ostra infekcja dróg moczowych
• zapalenia nadjądrza
• ropień okołocewkowy
• zapalenie gruczołu krokowego
• zwężenie cewki moczowej
• erozja cewki
• odmiedniczkowe zapalenie nerek
• kamica pęcherza
• oraz krwiomocz.

Rys. 3. Cewnik Foley'a

W chwili obecnej cewnik Foley'a powinien być zakładany na stałe jedynie w wyjątkowych okolicznościach, kiedy nie jest możliwe cewnikowanie przerywane, czyli w wypadku, kiedy pacjent nie akceptuje metody samocewnikowania, kiedy osoba trzecia nie może pomóc choremu lub kiedy występują zmiany anatomiczne w obrębie cewki moczowej uniemożliwiające cewnikowanie przerywane.

Należałoby się wtedy zastanowić nad zastosowaniem takiej osobie cewnika nadłonowego (Cystofix - zestaw do założenia cewnika nadłonowego).

Rys.4. Zestaw Cystofix.

Cewnikowanie nadłonowe

Polega na tym, że przez ścianę brzucha w okolicy nadłonowej wprowadzany jest cewnik przy pomocy zestawu Cystofix. Cewnik jest założony przez otwór w skórze do pęcherza z pominięciem cewki moczowej.

Po wygojeniu się miejsca wprowadzenia cewnika można używać cewników Foley'a o odpowiednim rozmiarze. Cewnik nadłonowy lepiej spełnia zadanie gdyż nie drażni pęcherza, nie ma wpływu na szyję pęcherza, ani nie przeszkadza w codziennych czynnościach. Nie sprawia kłopotu jeśli jesteś aktywny seksualnie.

Rys.5. Nadłonowe odprowadzenie moczu.

Do niedawna u pacjentów z pęcherzem neurogennym stosowano również tak zwany zabieg Credego - polegający na wyciskaniu moczu z pęcherza przez uciskanie na powłoki brzuszne w okolicy pęcherza. W chwili obecnej urolodzy odradzają stosowanie tego zabiegu, ponieważ wzrost ciśnienia w pęcherzu może być tak duży, że dochodzi do cofania się moczu do nerek, co może być przyczyną uszkodzenia nerek.

Pielęgnacja cewnika

W celu uniknięcia infekcji zaleca się nie odłączanie worka od cewnika ani zatykania końca cewnika zatyczkami czy korkami. Równie niewskazane jest trzymanie otwartego cewnika ponieważ powoduje to szybką kolonizację bakterii w drogach moczowych. Ideałem było by wymieniać worek po każdym napełnieniu, trzymanie pełnego worka z moczem również może spowodować namnażanie się bakterii chorobotwórczych. Jeżeli już jesteśmy zmuszeni podłączać i odłączać cewnik do worka to należy końcówkę worka i cewnika dokładnie zdezynfekować, można na przykład zatyczkę i korek wkładać do pojemnika ze spirytusem lub Rivanolem. Ważna jest także codzienna higiena okolicy ujścia cewki oraz zewnętrznej części cewnika. Wystarczy codziennie dokładnie umyć je wodą z mydłem.

Zapobieganie infekcjom

Aby uniknąć infekcji i komplikacji wiążących się z nimi należy:

• dbać o higienę cewnika

• pić dużo płynów co najmniej 2-3 litry dziennie, można też pić ziołowe środki moczopędne, co zapobiega inkrustacji cewnika

• stosować sok lub tabletki z żurawiny albo czarnej porzeczki lub witaminę C

• wymieniać cewnik co 2-3 tygodnie

• można też stosować leki odkażające drogi moczowe.

Postępowanie w przypadku infekcji dróg moczowych z założonym cewnikiem

Należy ograniczyć zastosowanie antybiotyków do leczenia objawowego zakażenia dróg moczowych. Przy wystąpieniu infekcji trzeba wymnienić cewnik, czynność należy powtórzyć po kilku dniach. Cewnik jest miejscem gdzie odkładają się kolonie bakterii, utrzymywanie cewnika przy infekcji powoduje podtrzymywanie zakażenia. Przy częstych infekacjach z założonym cewniku do cewki moczowej należałoby również rozważyć zastąpienia go drenażem nadłonowym, szczególnie przy braku skuteczności leczenia antybiotykami.

Wymiana cewnika

Niedostatecznie często zmieniany cewnik powoduje, że na jego powierzchni odkładają się złogi wapniowo-fosforanowe. Kiedy wymieniamy cewnik złogi odpadają od jego ścian i zostają w pęcherzu moczowym, może to doprowadzić do kamicy pęcherzowej - dość częstego powikłania u osób po urazie rdzenia kręgowego.

Częsta wymiana cewnika zapobiegnie również zaczopowaniu jego światła zlepami nabłonków i cząstkami ropy.

Jest pewna zasada dotycząca wymiany cewników, która mówi, że cewniki lateksowe należy wymieniać po upływie około 10 dni, cewniki powlekane silikonem bądź teflonem co 3 tygodnie, natomiast cewniki z czystego silikonu po około 4-6 tygodniach. Oczywiście każdy objaw zakażenia, zapchania się cewnika czy też wycieku obok cewnika należy uznać jako wskazanie do jego wymiany.

Nie zaleca się przepłukiwania cewnika, ponieważ wtedy czop zatorowy z cewnika najczęściej zakażony jest wpychany pod ciśnieniem z powrotem do pęcherza, co często prowadzi do powstania zapalenia dróg moczowych.

Cewnikowanie pęcherza moczowego

Cewnikowanie pęcherza moczowego polega na założeniu cewnika do pęcherza celem odprowadzenia moczu. Cewnik zakładany jest w celach diagnostycznych lub leczniczych. Założenie cewnika do pęcherza moczowego wykonywane jest w pozycji leżącej po uprzednim obmyciu warg sromowych u kobiety i ujścia zewnętrznego cewki moczowej u mężczyzny. Do obmycia okolicy ujścia zewnętrznego cewki moczowej używa się Octaniseptu do śluzówek lub 3% kwasu bornego. Kolejnym krokiem jest wprowadzenie na jałowo cewnika do cewki moczowej - przed wprowadzeniem cewnika konieczne jest zastosowanie 2% żelu lignocainowego mającego właściwości znieczulające i poślizgowe. Cewnik podłącza się do worka do zbiórki moczu. Po uzyskaniu odpływu moczu z pęcherza moczowego uszczelnia się balon cewnika wodą do injekcji lub 0.9% roztworem NaCl.

Rozmiar cewnika powinien być dobrany do rozmiaru cewki moczowej - u mężczyzn najczęściej stosuje się cewnik Foley'a rozmiaru 18 CH (czerwony zawór). Zastosowanie zbyt grubego cewnika spowoduje dyskomfort pacjenta i narazi go na powikłania - zapalenie cewki moczowej.

Cewnikowanie pęcherza moczowego w celach leczniczych

•   Ostre zatrzymanie moczu niezależnie od przyczyny wywołującej
•   Krwiomocz - niskociśnieniowe odprowadzenie moczu
•   Konieczność monitorowania ilości wydzielanego moczu - diurezy
•   Płukanie tamponady pęcherza moczowego
•   Wlewki dopęcherzowe - instylacje w przypadku chemioterapii lub immunoterapii dopęcherzowej
•   U pacjentów po prostatektomii radykalnej - w celu wygojenia zespolenia
•   U pacjentów po operacji zwężenia cewki moczowej  - w celu wygojenia cewki moczowej
•   U pacjentów z wodonerczem obustronnym w przebiegu częściowego zatrzymania moczu - zaleganie po mikcji ponad 100ml

Diagnostyczne cewnikowanie pęcherza moczowego

• Cystografia - podanie środka kontrastującego w diagnostyce przetok pęcherzowych, urazów pęcherza moczowego i cystografii mikcyjnej
• Pobranie próbki moczu w celu wykonania posiewu
• Badanie urodynamiczne

Kiedy nie należy cewnikować pęcherza moczowego

Czasami cewnikowanie jest przeciwwskazane u pacjentów, u których istnieje podejrzenie uszkodzenia - rozerwania cewki moczowej. U takich pacjentów wskazane jest odprowadzenie moczu poprzez założenie cystostomii. Kolejnym przeciwwskazaniem do założenia cewnika Foley'a jest zwężenie cewki moczowej. W przypadku problemów z założeniem cewnika - silna reakcja bólowa lub znaczny opór w trakcie wprowadzania cewnika należy odstąpić od forsownego zakładania cewnika.

Zalecenia dla pacjentów z cewnikiem Foley'a założonym na stałe - poradnik

Zakażenie układu moczowego u pacjentów cewnikowanych

Cewnikowanie pacjenta - zarówno przewlekłe jak i przerywane (CIC - clean intermittent catheterisation) związane jest nierozłącznie z powstaniem infekcji układu moczowego. Brak jasnych wytycznych w polskim piśmiennictwie odnośnie opieki nad pacjentem wymagającym cewnikowania jest często powodem kontrowersji dotyczących decyzji terapeutycznych.

Cewnik Foley’a utrzymywany w pęcherzu moczowym na stałe lub samocewnikowanie wykonywane cewnikiem Nelatona nieuchronnie prowadzi do zakażenia układu moczowego. W poniższym artykule przedstawione zostaną najważniejsze informacje dotyczące postępowania z chorymi cewnikowanymi rożnymi sposobami w oparciu o aktualne wytyczne Europejskiego Towarzystwa Urologicznego (EAU).

Profilaktyka antybiotykowa u pacjenta z cewnikiem

Pacjenci z cewnikiem założonym do pęcherza moczowego na krótki okres nie wymagają stosowania profilaktycznej antybiotykoterapii. W przypadku pacjentów  długotrwale cewnikowanych zalecenia na temat profilaktycznego stosowania antybiotyków są rozbieżne dlatego nie ma jasnego stanowiska w tej kwestii.

Zalecenia dla pacjentów stosujących samocewnikowanie

Samocewnikowanie jest polskim określeniem dla czystego przerywanego cewnikowania (CIC - clean intermittent catheterisation), które jest bezsprzecznie najlepszym sposobem odprowadzenia moczu u pacjentów wymagających cewnikowania.
Profilaktyczne stosowanie antybiotyków nie jest zalecane u pacjentów stosujących samocewnikowanie.

Zalecenia dla pacjentów z cewnikiem założonym na stałe

Cewnik Foley’a założony do pęcherza moczowego przez cewkę moczową jest najczęściej stosowanym odprowadzeniem moczu o osób wymagających cewnikowania na stałe. Pomimo, że jest to najmniej korzystny sposób odprowadzenia moczu z pęcherza moczowego wykorzystanie cewnika Foley’a jest często stosowane u pacjentów starszych, z pęcherzem neurogennym lub pacjentów, którzy nie kwalifikują się do innej metody odprowadzenia moczu. Pacjent z założonym cewnikiem Foley’a powinien być odpwiednio nawodniony w celu zminimalizowania powikłań związanych z założonym cewnikiem. Worek na mocz powinien być umieszczony zawsze poniżej poziomu pęcherza moczowego.

Pacjenci z cewnikiem Foley’a utrzymywanym w pęcherzu przez okres powyżej 10 lat powinni mieć coroczny screening w kierunku raka pęcherza moczowego. Wykonywanie badania ogólnego moczu lub posiewu moczu nie jest zalecane u pacjentów bezobjawowych z cewnikiem Foley’a w pęcherzu moczowym. Dążenie do wyjałowienia moczu u bezobjawowego pacjenta z bakteriurią jest nieuzasadnione i może być przyczyną wyhodowania flory opornej na ogólnodostępne antybiotyki. Stosowanie antybiotyków jest zalecane wyłącznie u pacjentów z objawowym zakażeniem układu moczowego.

Stosowanie cewników powlekanych antybiotykiem i jonami srebra

W handlu dostępne są dwa rodzaje cewników powlekanych substancjami przeciwbakteryjnymi - cewniki pokrywane antybiotykiem i powlekane jonami srebra.

Teoretycznie zastosowanie powlekanych cewników powinno zmniejszyć ryzyko powstania zakażenia układu moczowego lub wydłużyć okresy pomiędzy objawowymi infekcjami. Cewniki impregnowane antybiotykiem mogą istotnie wpłynąć na redukcję ryzyka powstania zakażenia układu moczowego u pacjentów, którzy mają założony cewnik przez czas krótszy niż 7 dni. Nie istnieją żadne doniesienia potwierdzjące zmniejszenie częstości   występowania objawowych zakażeń u pacjentów cewnikowanych na stałe.

Cewniki pokryte jonami srebra mogą zredukować częstość bezobjawowej bakteriurii w przypadku stosowania przez czas krótszy niż 7 dni. Istnieje kilka doniesień, które sugerują, że cewnik pokrywane jonami srebra mogą w istotny sposób zmniejszyć częstość objawowych zakażeń układu moczowego u pacjentów cewnikowanych przewlekle.

Miejscowe stosowanie antybiotyków i środków antyseptycznych u pacjentów z cewnikiem na stałe

Pacjenci z cewnikiem założonym na stałe nie odniosą korzyści z miejscowego stosowania antybiotyków i środków antyseptycznych. W celu utrzymania higieny wystarczająca jest codzienna toaleta ciepłą wodą z mydłem.

Częstość wymiany cewnika Foley’a założonego na stałe

Istnieje wiele kontrowersji na temat częstości wymiany cewnika Foley’a utrzymywanego na stałe. Nie istnieją jasne zalecenia odnośnie częstości wymiany cewników w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Uznaje się, że cewnik Foley’a powinien być wymieniany co 2-3 tygodnie a w przypadku dobrej drożności, braku inkrustacji i innych powikłań możliwe jest wymienianie cewnika na nowy co 4 tygodnie. Czas pomiędzy wymianami powinien być ustalony dla każdego pacjenta indywidualnie.

Co to jest NTM

Według Światowej Organizacji Zdrowia (World Health Organisation - WHO) i Międzynarodowego Towarzystwa Kontynencji (International Continence Society – ICS) nietrzymanie moczu (NTM) to niezależny od woli wyciek moczu przez cewkę moczową, który w efekcie stanowi problem socjalny i higieniczny.

Nietrzymanie moczu może być objawem wielu schorzeń i w zależności od przyczyny może mieć różne rodzaje. Do najczęściej występujących należą: wysiłkowe NTM, nietrzymanie moczu z parcia, czyli tzw. pęcherz nadreaktywny, mieszane NTM (połączenie wysiłkowego NTM i pęcherza nadreaktywnego) oraz inne typy nietrzymania moczu.

Nietrzymanie moczu może występować w różnym nasileniu - małym, średnim lub dużym.

Rodzaje NTM

Wysiłkowe NTM to objaw polegający na mimowolnym wycieku moczu podczas wysiłku, kichania lub kaszlu, czyli wykonywaniu czynności, które powodują wzrost ciśnienia w brzuchu. Szacuje się, że na tę postać NTM cierpi ok. 49% wszystkich osób z nietrzymaniem moczu.

NTM z parć naglących to objaw polegający na mimowolnym wycieku moczu, któremu towarzyszy lub poprzedza go uczucie nagłego parcia na mocz. Jest to jeden z objawów pęcherza nadreaktywego. Szacuje się, że na tę postać NTM cierpi ok. 22% wszystkich osób z nietrzymaniem moczu.

Mieszane nietrzymanie moczu to objaw polegający na mimowolnym wycieku moczu z towarzyszącym uczuciem nagłego parcia, jak również podczas wysiłku, kichania lub kaszlu. Jest to kombinacja dwóch powyższych typów NTM. Szacuje się, że na tę postać NTM cierpi ok. 29% wszystkich osób z nietrzymaniem moczu.

Inne typy nietrzymania moczu:

Moczenie to każdy mimowolny wyciek moczu. Jeśli tego określenia używa się w celu opisania nietrzymania moczu występującego podczas snu należy dodać do niego przymiotnik "nocne".

Moczenie nocne to wyciek moczu podczas snu, który potrafi przetrwać od okresu dziecięcego. Może polegać na popuszczaniu lub całkowitym opróżnianiu pęcherza. W ciągu dnia mechanizm trzymania moczu zazwyczaj funkcjonuje prawidłowo. Przyczyna moczenia nocnego najczęściej nie jest znana.

Ciągłe nietrzymanie moczu to objaw polegający na stałym wycieku moczu.

Pozacewkowe nietrzymanie moczu to wyciek moczu przez inne otwory niż ujście zewnętrzne cewki moczowej (przetoki).

Niesklasyfikowane nietrzymanie moczu – na podstawie objawów nie może być zakwalifikowane do żadnej z powyższych kategorii.

Inne typy nietrzymania moczu mogą mieć charakter sytuacyjny, na przykład nietrzymanie występujące podczas stosunku seksualnego lub w czasie śmiechu.

Nietrzymanie moczu może być objawem współwystępującym:

• ze schorzeniami układu moczowo-płciowego (np. pęcherz nadreaktywny, choroby gruczołu krokowego - prostaty, zaburzenia statyki narządu rodnego - np. wypadnie macicy, wady wrodzone, przetoki),
• ze schorzeniami układu nerwowego (np. stwardnienie rozsiane, choroba Parkinsona, Alzheimera, udar, uraz rdzenia kręgowego), 
• z chorobami metabolicznymi (cukrzyca),
• z chorobami zakaźnymi (AIDS).

Nietrzymanie moczu można wyleczyć

Nietrzymanie moczu (NTM) dotyka co ósmą kobietę w wieku do 39 lat, co drugą po menopauzie. Większość ukrywa ten problem nawet przed lekarzem. A nietrzymanie moczu to choroba, którą – choć jest przewlekła – można skutecznie leczyć.

Nietrzymanie moczu dotyczy obojga płci, ale kobiety cierpią z tego powodu 2 razy częściej niż mężczyźni. Najpowszechniej występuje wysiłkowe nietrzymanie moczu, które objawia się popuszczaniem moczu czasem podczas nawet niewielkiego wysiłku – w trakcie kaszlu, kichania, podnoszenia przedmiotów, chodzenia, biegania czy ćwiczeń fizycznych. Dla większości kobiet jest to problem niezwykle wstydliwy, co potwierdzają także statystyki. Blisko 2/3 kobiet z nietrzymaniem moczu nigdy nie konsultowało się z lekarzem. A te, które zdecydowały się na rozmowę ze specjalistą, zwlekały z tym średnio 3 lata. Jeżeli do tej pory nic nie zrobiłaś ze swoim problemem, czas to zmienić.

Nietrzymanie moczu to twój problem - więc zacznij leczenie

Schorzenie, jakim jest wysiłkowe nietrzymanie moczu, nie minie samo. Wręcz przeciwnie, będzie postępować. Zwykle zaczyna się po 45.–50. roku życia, gdy spada poziom hormonów płciowych, ale może pojawić się znacznie wcześniej. Przyczyną nietrzymania moczu może być bowiem ciężki poród, częste zakażenia układu moczowego, zapalenia pochwy czy wieloletnia ciężka praca fizyczna. Lekarz, do którego pójdziesz (ginekolog lub urolog), przeprowadzi z tobą wywiad, zbada cię, zleci posiew moczu, stężenie kreatyniny i mocznika w surowicy krwi, USG oraz badanie urodynamiczne lub radiologiczne. Na podstawie wyników ustali przyczynę zaburzeń, a następnie zaleci właściwą terapię.

Leczenie NTM daje dobre efekty

Leczenie nietrzymania moczu trwa długo, ale zwykle daje bardzo dobre efekty, dlatego nie zniechęcaj się. Niech wytrwałości dodaje ci myśl, że uwolnisz się od lęku przed zmoczeniem ubrania czy krzesła i życie stanie się łatwiejsze.

Pomocne ćwiczenia mięśni Kegla

Gdy choroba nie jest zaawansowana, terapię rozpoczyna się od intensywnych ćwiczeń mięśni dna miednicy (tzw. ćwiczeń mięśni Kegla). Nie obawiaj się, są one proste. Oto kilka przykładów:

Usiądź wygodnie na krześle. Stopy oprzyj na podłożu, ustaw nogi w lekkim rozkroku. Pochyl się do przodu, opierając łokcie na udach. Ta pozycja blokuje napinanie pośladków i mięśni brzucha. Teraz napnij i wciągnij mięśnie odbytu do wnętrza ciała, wytrzymaj, odlicz do 10 i rozluźnij je, licząc do 5. Powtórz 6 razy. 

Skoncentruj się na pochwie: napnij ją, wytrzymaj, licząc do 10, i rozluźnij się. Powtórz 6 razy. Powtarzaj te ćwiczenia po kilka razy w ciągu godziny, ale nie dopuszczaj do zmęczenia mięśni i bólu. W ciągu dnia powinnaś wykonać 50–120 powtórzeń. Najlepiej podzielić je na 5–10 sesji i stopniowo wydłużać czas napinania mięśni Kegla. Kiedy opanujesz te ćwiczenia w pozycji siedzącej, będziesz je mogła wykonywać również stojąc i leżąc.

Trenuj pęcherz

Dobrym ćwiczeniem wzmacniania mięśni jest świadome odraczanie oddawania moczu. Jeśli poczujesz parcie na pęcherz, nie biegnij w popłochu do łazienki. Zaciśnij mięśnie i chwilę odczekaj. Gdy oddajesz mocz, staraj się co jakiś czas zacisnąć mięśnie tak mocno, aby zatrzymać jego strumień.

Leczenie nasilonego nietrzymanie moczu to elektrostymulacja

Przy większym nasileniu dolegliwości lekarz może zaproponować ci zabiegi elektrostymulacji pęcherza, czyli pobudzanie mięśni dna miednicy do skurczu poprzez zastosowanie prądu elektrycznego o określonych parametrach. Inna metoda wzmacniania tych mięśni jest biofeedback, czyli kontrolowane zarówno przez lekarza, jak i pacjentkę ćwiczenie skurczów dna miednicy przy zastosowaniu specjalnej aparatury.

Hormony pomagają

Jedna z form farmakologicznego leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu jest terapia hormonalna. Podaje się niewielkie dawki hormonów, tylko po to, aby uzupełnić ich niedobory w organizmie.

Czasem potrzebny jest zabieg chirurgiczny

Nie wzbraniaj się przed nim, jeżeli inne metody pokonania problemu zawiodły. Jest wiele technik (aż 120) wykonywania takich zabiegów, niektóre z nich nie wymagają przecinania powłok brzusznych. Lekarz zaproponuje tę metodę, która dla ciebie będzie najlepsza.

Pij, ile chcesz

Powstrzymywanie się od picia to duży błąd. Po pierwsze grozi odwodnieniem organizmu. Po drugie nie sprawi, że moczu będzie mniej, ale stanie się on bardzo zagęszczony. Skondensowany mocz drażni skórę i błony śluzowe narządów płciowych, co może być istotnym powodem np. zapalenia pochwy.

Ogranicz owoce cytrusowe

Z codziennej diety wyeliminuj lub ogranicz produkty, które podrażniają pęcherz. Należą do nich: alkohol, napoje gazowane, kawa, mleko, owoce cytrusowe, pomidory, czekolada i ostre przyprawy.

Ureguluj wypróżnienia

Zalegające masy kałowe uciskają pęcherz, przez co zmniejszają jego pojemność. Mogą też blokować cewkę moczową, utrudniając tym samym całkowite opróżnienie pęcherza.

Rzuć palenie

Dym drażni ścianki pęcherza, uszkadza unerwienie zwieracza, wywołuje kaszel sprzyjający wyciekaniu moczu.

Jeśli masz nadwagę, schudnij

Otyłość jest przyczyną osłabienia mięśni dna miednicy. Prowadzi też do obniżenia narządów miednicy, a to jest bardzo częsta przyczyna nietrzymania moczu.

Dbaj o higienę

Trudności z utrzymaniem moczu są przyczyną bakteryjnych infekcji układu moczowego i dróg rodnych. Jeżeli musisz zabezpieczyć się przed wyciekaniem moczu, korzystaj tylko z „oddychających” wkładek urologicznych. Są one bardziej chłonne i mają specjalny antybakteryjny wkład, który dodatkowo neutralizuje zapach moczu. Nie zawierają lateksu, a więc nie powodują odparzeń i uczuleń. To ważne, bo skóra w okolicy krocza jest nadwrażliwa, łatwo ją uszkodzić, a ranki tam powstałe trudno się leczy.

Odleżyny: jak zapobiegać i leczyć?

Pielęgnacja obłożnie chorego powinna uwzględniać postępowanie przeciwodleżynowe, ponieważ długotrwałe przebywanie w jednej pozycji sprzyja miejscowym zaburzeniom krążenia, a w konsekwencji niedokrwieniu i uszkodzeniu tkanek. Powstają rany od naskórka aż do tkanki kostnej włącznie. Odleżyny bardzo trudno goją się i są kosztowne w leczeniu, a przede wszystkim sprawiają wiele problemów pielęgnacyjnych.

Istnieje wiele czynników zdrowotnych (wewnętrznych) mogących wpływać na powstawanie ran odleżynowych, które trudno wyeliminować nawet lekarzowi, gdyż wiążą się z ogólnym stanem chorego i upośledzoną pracą wielu narządów (m. in.: niedokrwistość, zaburzenia przyswajania składników pokarmowych, niedobory witamin, niedożywienie, zaburzenia gospodarki białkowej i inne). Są jednak i ZCZ, czyli zauważalne czynniki zewnętrzne, które możemy modyfikować, aby zapobiegać powstawaniu odleżyn.

Ważne stopnie

Długotrwałe unieruchomienie, leżenie lub siedzenie w jednej pozycji, powoduje miejscowy ucisk, krew nie ma możliwości krążyć prawidłowo w naczyniach odżywiających uciskane miejsce i tkanki powoli zaczynają obumierać.

Na początku pojawia się zaczerwienienie, które uciśnięte palcem zblednie, ponieważ w tej fazie odleżyny mikrokrążenie nie jest jeszcze zaburzone - mówimy wówczas o I stopniu Odleżyny (wg skali Torrance'a).

Dalsze przebywanie w tej samej pozycji spowoduje upośledzenie mikrokrążenia i pozostanie powstałego zaczerwienienia, które nie zblednie pod wpływem nacisku - to już II stopień Odleżyny.

Podciąganie i przesuwanie chorego w łóżku, zamiast unoszenia i delikatnego obracania, zawilgocenie skóry (np.: mokra pościel, pot, mocz), narażanie skóry na rozciąganie i tarcie może spowodować pęknięcia naskórka, tworzenie się pęcherzy oraz głębokie uszkodzenia, aż do granicy z tkanką podskórną - są to objawy III stopnia Odleżyny. Brzegi rany odleżynowej będą dobrze zauważalne, oddzielone od tkanki zdrowej rumieniem i otoczone bolesnym obrzękiem. W tym stadium na dnie rany możemy zauważyć żółtą masę (tkanki rozpadające się) albo czerwoną ziarninę (etap gojenia).

Jeżeli uszkodzenie obejmuje skórę i tkankę podskórną a na dnie rany widać czarną martwicę zaczyna się IV stopień Odleżyny.

Ostatni, V stopień Odleżyny, to zaawansowana martwica tkanek głębokich, aż do powięzi i mięśni, a nawet kości. Powstają głębokie dziury mogące łączyć się ze sobą tworząc jamy. W ranie powstają wyciekające czarnobrązowe masy tkanek, które uległy obumarciu, a wszystkiemu towarzyszy bardzo przykry zapach. To najcięższy stan rany odleżynowej.

Jeśli odleżyny się pojawią, należy jak najszybciej wdrożyć leczenie przeciwodleżynowe, by stopnie zaawansowane znać tylko z teorii.

Leczenie polega przede wszystkim na uzupełnianiu niedoborów pokarmowych (gł. białka), mikroelementów i witamin, cynku, żelaza i witaminy C oraz stosowaniu specjalistycznych opatrunków, które zleci lekarz. Prawidłowy opatrunek nie jest toksyczny. Utrzymując wilgotność powierzchni, nie przylega do chorej tkanki, ale utrzymuje się na ranie. Daje możliwość dostosowania postaci i wielkości opatrunku do rozległości rany odleżynowej, jest odporny na tarcie i uszkodzenia, dla bakterii - nieprzepuszczalny. Opatrunki specjalistyczne wykonywane są z błon i gąbek poliuretanowych, hydrożeli, hydrokoloidów, dekstranomerów. Stosowane są również opatrunki alginianowe, opatrunki z węglem i srebrem aktywnym oraz środki oczyszczające enzymatycznie.

Ważne jest aby nie barwić odleżyn gencjaną czy jodyną, ponieważ zamazują obraz i wysuszają ranę.

W I i II stopniu, odleżyny możemy leczyć samodzielnie, stosując się do zaleceń pielęgniarki, lekarza czy farmaceuty. Gdy jednak dochodzi do głębokich uszkodzeń III stopnia, IV lub V, leczenie powinniśmy powierzyć wykwalifikowanemu personelowi medycznemu. Lekarz opracuje chirurgicznie powstałe rany (czyszczenie, usuwanie tkanek martwiczych, itd), natomiast pielęgniarka domowej opieki zadba o profesjonalnie wykonywane opatrunki zarówno tradycyjne (z gazy) jak i specjalistyczne, zwane nowoczesnymi.

Zapobieganie odleżynom:

1. Wykonując codzienną pielęgnację, pamiętajmy o dokładnym osuszaniu skóry: nie pocieramy, a dotykamy ręcznikiem.

2. Natłuszczanie skóry - najlepszą będzie oliwka dla dzieci, linomag w płynie, wazelina kosmetyczna, które łatwo aplikować ze względu na konsystencję. Należy wmasowywać delikatnymi ruchami, aby nie uszkodzić naskórka. Pamiętajmy, aby nie używać zasypek, pudrów ani talku po natłuszczeniu skóry, ponieważ spowoduje to tworzenie się grudek w fałdach skórnych.

3. Uważajmy podczas każdej czynności, aby np. nie zadrapać skóry chorego, do zamocowania opatrunków stosujmy hipoalergiczne przylepce dostępne w każdej aptece.

4. Bielizna osobista i pościelowa powinna być z naturalnych materiałów, często prana, zawsze czysta i sucha. Wilgotna, sprzyja meceracji i otarciu naskórka, a przede wszystkim jest dogodnym środowiskiem dla bakterii.

5. Pomocne będzie stosowanie podkładu płóciennego (lub innego) na łóżku, który często można zmieniać. Podkład powinien być na tyle szeroki, aby ułożony pod plecami pacjenta, sięgał od końca poduszki aż do kolan (aby obszycie nie uciskało skóry chorego). Boki natomiast podkładamy pod materac. Najprostszym sposobem wykonania takiego podkładu jest złożenie zwykłego, dodatkowego prześcieradła na połowę i położenie pod plecami. Poza zapewnieniem czystości, podkład może służyć do bezpiecznego przemieszczania pacjenta - przenosimy chorego unosząc go delikatnie na podkładzie, jednocześnie przesuwając podkład w górę lub w bok.

6. W celu zapewnienia potrzeby czystości stosujemy pieluchomajtki, które nie utrudniają dostępu powietrza, a zmieniane w miarę potrzeby, nie dopuszczają do zanieczyszczenia skóry chorego moczem i kałem.

7. Regularnie zmieniamy pozycję pacjenta co 1-2 godziny, a nawet co 30 minut z uwzględnieniem wszystkich ułożeń naprzemiennie: na plecach, na brzuchu, na bokach, nisko, wysoko, na siedząco (w zależności od rzeczywistego stanu pacjenta), uważając aby nie uszkodzić naskórka. Pozycję pacjenta zmieniamy również w nocy. Zmiana pozycji nie dopuści do upośledzenia mikrokrążenia skóry, ponieważ wyeliminuje długotrwały ucisk na jedno miejsce.

8. Możemy wykonać czynności poprawiające ukrwienie skóry, takie jak bardzo delikatny masaż i oklepywanie, które pomoże również zapobiegać zapaleniu płuc.

9. Ważnym elementem w profilaktyce jest stosowanie zmiennociśnieniowego materaca przeciwodleżynowego. Pamiętajmy jednak, że sam materac, to zbyt mało, aby zapobiegać odleżynom. Przygotujmy również kółka pod pięty, łokcie i pośladki oraz poduszki rehabilitacyjne i wałki pod kolana czy uda. Kółka możemy kupić w sklepie rehabilitacyjnym albo wykonać samemu. Wystarczy owinąć watę bandażem, formując kółeczko z dziurką dostosowaną do wielkości części ciała, do której chcemy zastosować udogodnienie. Do pięty będzie to malutkie kółeczko, pod pośladki odpowiednio większe. Nie należy używać ligniny do zrobienia kółeczek, ponieważ robi się ona zbyt twarda pod naciskiem ciała.

10. Nie powinniśmy zapominać o stosowaniu odpowiedniej diety, uzgodnionej z lekarzem prowadzącym, uwzględniającej witaminy i sole mineralne, a przede wszystkim białko, ponieważ niedobór białka (głównie albuminy) wpływa na powstawanie odleżyn.

11. Unieruchomiony pacjent wymaga rehabilitacji ruchowej, dostosowanej do rzeczywistego stanu zdrowia. W warunkach domowych ćwiczenia powinny być wykonywane pod okiem rehabilitanta, który nauczy rodzinę jak je wykonywać. Jeżeli pacjent może, powinien samodzielnie wykonywać ćwiczenia zlecone przez rehabilitanta.

12. Powstawaniu odleżyn sprzyjają również infekcje, toteż należy zwalczać wszystkie objawy zakażenia, często wietrzyć pomieszczenie, w którym przebywa nasz podopieczny i nie dopuszczać do przegrzania i pocenia się pacjenta.


Odleżyna, to poważna rana, łatwo i szybko powstająca na skórze. Czasami wystarcza jedna noc bez zmiany pozycji pacjenta obłożnie chorego, by zauważyć nieblednące zaczerwienienie lub nawet ranę. Odleżyna nie powstaje z winy opiekuna. Nie zawsze przecież mamy możliwość zatrudnienia specjalisty, który czuwałby nad naszym bliskim dzień i noc, nie dopuszczając do powstania odleżyn, toteż w walkę z odleżynami musi być włączona cała rodzina opiekująca się chorym.

Opieka nad leżącym w domu

Udar, wylew, stwardnienie rozsiane, choroby: Alzheimera i Parkinsona – lista schorzeń, które mogą skazać bliską osobę na wielotygodniowe, a nawet wieloletnie przebywanie w łóżku jest długa. Jak zorganizować opiekę nad chorym, aby nie była udręką? Jak urządzić dom, aby nie stał się więzieniem? Jak pielęgnować chorego, aby mu nie zaszkodzić?
 

Opieka nad chorym długotrwale unieruchomionym w łóżku to wielkie wyzwanie dla bliskich. Wymaga nie tylko określonej wiedzy (np. o zasadach higieny, dawkowaniu leków), ale także empatii, delikatności, cierpliwości, wytrzymałości fizycznej i psychicznej oraz – często! – całkowitej reorganizacji życia. Wiele rodzin z braku możliwości lokalowych, czasowych, finansowych, w obawie, że nie podołają zadaniom umieszcza bliskich w placówkach opieki długoterminowej (zakładach opiekuńczo-leczniczych lub pielęgnacyjno-opiekuńczych  a w przypadku osób w terminalnym stadium choroby – w hospicjach stacjonarnych).

Równie wiele rodzin decyduje się na opiekę nad chorym w domu. Niezwykle ważne jest wtedy, aby obowiązek ten nie spoczywał na barkach jednej osoby, aby w ciągu dnia (i nocy – jeśli to potrzebne) wymieniać się przy chorym. Pomocny w tym będzie grafik „dyżurów” z wyszczególnieniem czynności, które trzeba wykonać o danej porze. To najlepszy sposób, aby w trudnych warunkach zachować minimum niezależności, a chory nie miał poczucia, że jest zbytnim ciężarem.

Dla dobrej kondycji chorego, który ma kontakt z otoczeniem, ważne jest, aby czuł się pełnoprawnym członkiem rodziny. Jego bliscy nie powinni go izolować, powinni omawiać z nim istotne dla rodziny sprawy, planować urlopy, remonty i uroczystości, informować o sukcesach i kłopotach, zachęcać do podejmowania decyzji. Warto też nakłonić znajomych chorego, aby go odwiedzali (nawet by tylko poczytać książkę) oraz kontaktowali się telefonicznie lub przez internet. Opiekunowie i goście chorego powinni przestrzegać zasad higieny – myć ręce wodą z mydłem przed i po wizycie, wkładać fartuch ochronny itp. Organizm chorego leżącego jest zwykle dość osłabiony, przez co bardziej podatny na zakażenie wszelkiego rodzaju bakteriami przenoszonymi na ciele lub ubraniu. Chorego nie powinny też odwiedzać osoby chore.

Zarówno chory w domu, jak i osoby wspierające go będą targane wieloma emocjami – często skrajnymi: od litości i nadmiernej czułości, po zniecierpliwienie i złość, które mogą się nawet przejawiać agresją. Zdarza się, że cierpiący z bólu i poczucia samotności chory nieświadomie testuje ofiarność i miłość bliskich. Może się nad sobą rozczulać, histeryzować, zarzucać brak zrozumienia itp. Jeśli obie strony nie radzą sobie z odczuciami, mogą skorzystać z pomocy psychologicznej. O psychologów i terapeutów, którzy pomogą zrozumieć i okiełznać uczucia, można dopytywać w szpitalu, rejonowej przychodni, organizacji pozarządowej działającej na rzecz osób z konkretnym schorzeniem lub niepełnosprawnością, ale także w parafii, kościele lub związku wyznaniowym, do którego należą chory i rodzina.
 

Kto jeszcze pomoże?

Jeśli zdecydowałeś się na to, aby opiekować się chorym leżącym w domu, to szczegółowe informacje, jak to robić, aby nie wyrządzić krzywdy jemu ani sobie (!), otrzymasz u lekarza prowadzącego, który kieruje leczeniem, albo u lekarza rodzinnego i pielęgniarek z rejonowej przychodni. Pracownicy placówek służby zdrowia udzielą także praktycznej pomocy w opiece nad chorym – np. pielęgniarka środowiskowa z przychodni wykona m.in. pomiar ciśnienia tętniczego, zastrzyki dożylne i domięśniowe, pobranie krwi do badań laboratoryjnych, podłączenie kroplówki, zmianę opatrunków, a opiekunka medyczna np. umyje go i nakarmi. Z kolei wolontariusze z organizacji pozarządowej zrobią np. zakupy, posprzątają mieszkanie, dotrzymają towarzystwa choremu w czasie nieobecności opiekunów. Po specjalistyczną pomoc w opiece nad chorym leżącym można zgłosić się do hospicjum domowego  – nawet jeśli osoba ta nie jest umierająca. Hospicyjna pielęgniarka odwiedza chorego dwa, trzy razy w tygodniu, a lekarz – raz w tygodniu lub na wezwanie.

Jeśli chory może wstawać z łóżka i poruszać się po domu, ale potrzebuje przy tym wsparcia, może być konieczny zakup (w specjalistycznym sklepie) lub wypożyczenie (adresy wypożyczalni w lokalnych ośrodkach pomocy społecznej) odpowiedniego sprzętu rehabilitacyjnego, np. wózka inwalidzkiego, balkonika, kul. W opiece nad chorym leżącym potrzebne są zazwyczaj różne środki pomocnicze. Do najczęściej używanych należą: pieluchomajtki, cewniki, worki na kał i mocz, plastry przeciwodleżynowe, które można kupić w aptece.

Jednym z największych problemów, na jaki wskazują opiekunowie osób długotrwale chorych, jest brak pieniędzy na leki i przedmioty niezbędne do pielęgnowania i rehabilitacji chorego. W takiej sytuacji on i bliscy mogą starać się o wsparcie finansowe z różnych instytucji. Przyznawane kwoty nie są duże, ale jeśli mogą odciążyć rodzinny budżet, to warto z nich skorzystać. W NFZ (w oddziale, w którym jest ubezpieczony chory) można uzyskać pomoc w postaci częściowego pokrycia kosztów zakupu środków pomocniczych. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR) lub Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej (MOPS) udzielą dofinansowania do zakupu środków pomocniczych i likwidacji barier architektonicznych w mieszkaniu lub domu chorego (np. na dostosowanie łazienki). Choremu i jego bliskim należą się też różnego rodzaju zasiłki pieniężne.

Pokój chorego

Aby zapewnić przewlekle choremu leżącemu w łóżku jak najlepsze warunki do rekonwalescencji, odpoczynku i życia, warto przeznaczyć dla niego jeden oddzielny pokój w mieszkaniu/domu. Jeśli nie jest to możliwe, trzeba wydzielić miejsce oddzielone od reszty pomieszczenia parawanem lub zasłonką, co zapewni spokój i intymność, np. podczas zabiegów pielęgnacyjnych. Pokój chorego powinien być utrzymywany w temperaturze 18–20 stopni C, często wietrzony, by zapewnić dopływ świeżego powietrza, i codziennie sprzątany. Sprzęty i podłogę najlepiej wycierać wilgotnymi ściereczkami, a do odkurzania dywanu używać odkurzaczy wodnych, aby nie wzniecać kurzu. Wielu chorych nie toleruje mocnego światła, dlatego na oknach koniecznie trzeba zamontować rolety lub żaluzje, albo przynajmniej powiesić gęste firany, które ograniczą nasłonecznienie, a w lampach: nocnej i sufitowej wkręcić żarówki o niezbyt dużej mocy.

Sprzęty, które powinny znaleźć się w pokoju chorego, to:

• łóżko – najlepsze jest typu szpitalnego, czyli dzielone na trzy („łamane” pod różnymi kątami przy zagłówku i kolanach), wykonane z lekkich materiałów, wysokie (z możliwością regulacji), na kółkach (aby można było łatwo je przesuwać), z barierkami.
  
  Do potrzeb chorego można też dostosować zwykłe, domowe łóżko. Powinno mieć wymiary: długość ok. 190–200 cm, szerokość min. 90 cm i wysokość 65–70 cm. Ten ostatni parametr można wyregulować, podsuwając pod łóżko drewniane klocki, cegły, pustaki.
  Z kolei barierki można zastąpić wykonaną przez ślusarza lekką siatką, zagłówek – kocami złożonymi w kostkę lub drewnianym klinem (obciągniętym cienką warstwą gąbki zmiękczającej i materiałem) lub z gąbki o gęstej fakturze, a tzw. lejce lub drabinkę, które pomagają choremu podciągnąć się na łóżku lub wykonać proste ćwiczenia usprawniające – taśmą wykorzystywaną w pracach remontowych z uformowanym uchwytem. Łóżko należy ustawić z daleka od okna, aby nie narażać chorego na bezpośrednie działanie powietrza. Dla usprawnienia czynności wykonywanych przy chorym powinniśmy zapewnić dostęp do łóżka przynajmniej z dwóch stron;
   
• stolik nocny (na leki, napoje, telefon, pilota, dzwoneczek, którym chory będzie mógł wezwać pomoc, itp.) – niezbyt duży i ustawiony tak, aby chory mógł do niego sięgnąć;
   
• szafka na rzeczy osobiste (książki, gazety, płyty, telefon, dokumenty, grzebień, kosmetyki itp.) – najlepiej by była z zamykaną szufladką i ustawiona w wygodnym miejscu, nieograniczającym dostępu do łóżka;
   
• jeśli chory może wstawać z łóżka, przyda mu się wygodny fotel z wysokim siedziskiem, podnóżkiem, zagłówkiem i poręczami;
   
• telewizor – ustawiony na wprost łóżka chorego i na takiej wysokości, aby nie musiał on zbytnio zadzierać lub obniżać głowy;
   
• taca na nóżkach – najlepiej z obramowaniem, które uniemożliwia zsuwanie się przedmiotów, np. talerzy z jedzeniem, kubków z piciem itp.;
   
• pulpit z regulowaną wysokością i kątem ustawienia, który ułatwi pisanie, czytanie albo obsługę laptopa;
   
• wózek toaletowy (wózek inwalidzki, w którego siedzisku wmontowany jest specjalny pojemnik na odchody oraz zamykająca go klapka) lub stołeczek na basen (basen i tzw. kaczka, z której korzystają panowie – najlepiej plastikowe, bo zachowują stałą temperaturę, nigdy nie powinny stać na podłodze, aby znajdujące się tam zarazki nie zainfekowały dróg moczowych pacjenta; oba przedmioty należy po każdym użyciu opróżnić i dokładnie umyć).
   

Łóżko wygodne i zdrowe

Najważniejszym elementem w wyposażeniu łóżka dla chorego długo leżącego jest materac przeciwodleżynowy albo jednoczęściowy, elastyczny (np. z gąbki) o falistej powierzchni. Jeśli nie możesz kupić ani wypożyczyć odpowiedniego materaca, funkcję antyodleżynową wypełnią uszyte z bawełny i wypełnione siemieniem lnianym poduszki. Jeśli chory nie jest w stanie samodzielnie się podnieść, obrócić ani wstać z łóżka (ma np. porażenie czterokończynowe), zastanów się nad zamontowaniem w sypialni sterowanego elektronicznie wysięgnika z profilowaną rynną na ciało, który ułatwi m.in. przesuwanie chorego z łóżka na wózek. Pościel dla chorego leżącego musi być uszyta z lekkiego, przewiewnego materiału (bawełny lub flaneli), który nie podrażania skóry. Prześcieradło powinno być większe niż materac, aby nie przesuwało się pod chorym, i wyprasowane,
aby nie uwierało. Jeśli chory ma kłopoty z utrzymaniem moczu i kału, przydatne są prześcieradła np. z podgumowanej flaneli, których można użyć wielokrotnie oraz gumowe podkłady. Dla usprawnienia zmiany pościeli powłoczki na poduszki (mniejszą i większą) oraz na koc lub lekką kołdrę powinny być zapinane na rzepy.

Mycie w łóżku i łazience

Aby zapewnić choremu leżącemu dobre samopoczucie, a także aby wcześnie wykryć zmiany skórne (zaczerwienienia i zasinienia, wysypkę, odleżyny itp.) toaletę powinniśmy wykonywać dwa razy dziennie oraz dodatkowo – np. w wyjątkowo upalne dni albo po zabrudzeniu jedzeniem, wymiocinami, moczem lub kałem. Przy toalecie porannej myjemy: zęby, twarz, uszy, szyję, ręce, plecy, pośladki, strefy intymne, a przy wieczornej – całe ciało.

Przybory konieczne do wykonania toalety chorego leżącego to: miękki ręcznik, gąbka, tetrowa lub bawełniana ściereczka, gaziki do przemywania oczu, niewielka, lekka miska, rękawiczki jednorazowe oraz woda z mydłem i kojące kosmetyki – najlepiej te używane do pielęgnowania niemowląt i dzieci.

Chorego myjemy, układając go uprzednio w pozycji półleżącej lub siedzącej, a jeśli ma zaburzenia świadomości – na boku. Zaczynamy zawsze od górnych, a kończymy na dolnych partiach ciała, zmieniając przy tym wodę i ręcznik, a strefy umyte zabezpieczając dodatkowym suchym i czystym ręcznikiem, aby ciało chorego nie wyziębiło się. Skóry dotykamy delikatnie, aby nie narazić jej na otarcia i skaleczenia, osuszamy ją, przykładając miejscowo ręcznik (nie pocieramy!), a po umyciu nakładamy na nią nawilżające kosmetyki – oliwki, kremy, balsamy albo łagodzący podrażnienia talk (jego domowy zamiennik to mąka ziemniaczana).

Jeśli lekarz wyrazi na to zgodę, nakłaniajmy chorego, aby jak najczęściej korzystał z łazienki i toalety. Elementy, które zapewnią mu tam bezpieczeństwo, a opiekunowi wygodniejszą pomoc, to: schodki z poręczami prowadzące do wanny (albo niewielki podest, który ułatwi wejście i wyjście do wanny lub pod prysznic z brodzikiem), uchwyty, których chorych przytrzyma się podczas mycia lub korzystania z sedesu, siedzisko prysznicowe lub specjalne krzesełko – najlepiej z regulacją położenia na boki (albo mały stołeczek ustawiony bezpośrednio w wannie lub pod prysznicem), oraz powierzchnie (albo maty) antyślizgowe na dnie wanny, prysznica i na podłodze łazienki (toalety).

Sprawdzone chwyty i domowe sposoby, czyli jak:

• posadzić, podciągnąć chorego na łóżku – stań z boku łóżka na ugiętych kolanach, na swoją szyję załóż tę rękę chorego, która znajduje się bliżej ciebie, ręką od strony chorego obejmij jego plecy, wolną rękę chwyć drugą rękę chorego i pociągnij go do przodu;
   
• podnieść chorego z łóżka – posadź go i spuść jego nogi poza brzeg łóżka, a następnie stosując chwyt opisany wyżej, przytrzymaj go w pasie i postaw na nogi;
   
• podstawić basen, zmienić pieluchomajtki – zegnij nogi chorego w kolanach, pomóż mu oprzeć się na przedramionach i podnieść pośladki, a basen ustaw dokładnie pośrodku pupy; albo – przewróć chorego na bok, podłóż basen i znowu ułóż go na plecach; pamiętaj, aby po każdym wypróżnieniu i zmianie pieluchomajtek strefy intymne chorego dokładnie umyć, osuszyć i nasmarować oliwką lub łagodzącym kremem, po ich wchłonięciu posypać odkażającym talkiem, a przed założeniem bielizny lub pieluchy wystawić na krótko na działanie powietrza (tzw. wietrzenie);
   
• wymienić prześcieradło – połóż chorego na jednym boku i usuń spod niego wolny fragment materiału, a następnie odwróć chorego na plecy i wyciągnij pozostałą część tkaniny; świeże prześcieradło zroluj do połowy długości i rozłóż je przekładając chorego tak, jak opisano wyżej;
   
• umyć choremu leżącemu głowę – (włosy myjemy co 5–7 dni lub na życzenie chorego) – ustaw łóżko tak, aby mieć swobodny dostęp do jego zagłówka, na podłodze za zagłówkiem ustaw miskę na ściekającą wodę, połóż chorego na plecach z głową odchyloną do tyłu (jeśli nie ma siły, aby utrzymać tę pozycje, podłóż mu pod szyję zrolowany ręcznik), pod plecy i głowę podłóż ceratę lub nieprzemakalny wkład, ale tak, aby jeden jego koniec zwisał poza łóżko, a brzegi były zagięte na kształt rynny; głowę umyj delikatnymi, powolnymi ruchami, spłucz ciepłą wodą polewaną z dzbanka lub kubka, nałóż odżywkę, rozczesz włosy w kierunku od nasady do końców i wysusz je, lekko wyżymając je ręcznikiem, a potem powietrzem z suszarki;
   
• złagodzić ból części ciała narażonych na ucisk podczas leżenia – w miejscach naturalnych krzywizn kręgosłupa (nad pośladkami i przy szyi) podłóż choremu niewielkie poduszeczki, pod kolana i między stopy a brzeg łóżka – zrolowany koc lub ręcznik, pod pięty – płócienne woreczki z siemieniem lnianym, a pod pośladki – dmuchane kółko, którego używają chorzy na hemoroidy;
   
• zapobiegać odleżynom (powstają najczęściej na pośladkach, tuż przy kościach ogonowej i krzyżowej, wzdłuż kręgosłupa i łopatek, na piętach, łokciach, przy stawie biodrowym, po wewnętrznej stronie kolan i kostkach stóp) – nawet jeśli chory leży na materacu lub poduszkach przeciwodleżynowych, pilnuj, aby co dwie godziny zmieniał ułożenie ciała, a jego pościel była sucha, pobudzaj krążenie we wrażliwych miejscach, nacierając je spirytusem salicylowym lub wodą z octem, a podrażnione miejsca zawsze utrzymaj w stanie suchym i posypuj odkażającą zasypką;
   
• nie dopuścić do odparzeń (powstają pod wpływem ocierania się o siebie dwóch płatów skórnych – zwykle pod pachami, w pachwinach, fałdach brzucha, pod piersiami, przy spojeniu łonowym, a sprzyjają im: niedokładne osuszenie skóry po myciu, zwiększona potliwość, zbyt wysoka temperatura pomieszczenia) – ubieraj chorego w lekką, przewiewną bieliznę (np. bawełnianą), a czułe miejsca myj często, do końca osuszaj i zabezpieczaj talkiem; jeśli rana się sączy – skonsultuj się z lekarzem.
   

Kolejność „łóżkowej toalety”

• jama ustna (także po każdym posiłku; pamiętaj o uprzednim wyjęciu i wyczyszczeniu sztucznej szczęki, jeśli chory jej używa)
• u panów – golenie
• twarz (oczy myjemy zawsze gazikiem przesuwając go od kącika zewnętrznego, po powiece, do kącika wewnętrznego, a uszy zwilżonym końcem ręcznika)
• szyja
• dekolt
• klatka piersiowa
• brzuch (zwracając szczególną uwagę u pań na miejsce pod piersiami, a u osób z nadwagą na przestrzenie między fałdami skórnymi)
• ręce (od palców dłoni po dół pachowy)
• plecy
• pośladki (szparę między nimi zawsze w kierunku od spojenia łonowego do odbytu)
• nogi
(od palców stóp po pachwinę; szczególnie starannie myjąc i susząc przestrzenie między palcami, aby nie doszło tam do grzybicy)
• krocze (chorego układamy na plecach z nogami ugiętymi w kolanach, a stopami opartymi mocno o podłoże, pod pośladki podkładamy nieprzemakalny podkład; krocze myjemy od spojenia łonowego do odbytu, aby bakterie jelitowe nie wywołały zakażenia układu moczowego; szczególnie ostrożnie obchodzimy się z cewnikiem założonym do pęcherza, aby go nie wyrwać i nie uszkodzić cewki moczowej) • manicure i pedicure (paznokcie dłoni i stóp moczymy przez ok. 10 min w ciepłej wodzie, osuszamy je, miękką szczoteczką usuwamy skórki, przycinamy cążkami na okrągło, a na koniec piłujemy je pilniczkiem).

Wspieraj i dbaj, ale nie wyręczaj

Każda wykonana przez chorego czynność to forma rehabilitacji ruchowej lub szansa na poprawę kondycji umysłowej. Opiekując się swoim bliskim, nakłaniaj go do samodzielności, ochraniaj i ułatwiaj działania.

Jeśli chory otrzymał zgodę od lekarza na wstawanie z łóżka, postaraj się, aby opuszczał je każdego dnia na przynajmniej 1–2 h. Prostymi sposobami możesz tak dostosować mieszkanie/dom, aby poruszanie się po nim było dla chorego łatwe i bezpieczne. Aby poszerzyć przestrzeń w głównych ciągach komunikacyjnych (np. pokój chorego – łazienka albo pokój chorego – jadalnia), większe meble podsuń maksymalnie pod ściany, a mniejsze usuń. Małe chodniki w korytarzach i pomieszczeniach zdejmij, a brzegi większych przyklej do podłogi taśmą. Krzesła, na których siada chory, powinny mieć wygodne siedzisko i oparcie, a także być na tyle wysokie, aby chory – sam lub przy pomocy – mógł na nich łatwo siadać i wstawać. Aby ułatwić „domowe spacery”, możesz kupić lub wypożyczyć laskę, kule, chodzik, balkonik lub wózek. Ich rodzaj należy skonsultować z lekarzem.

Utrzymać w dobrej kondycji możesz także chorego długotrwale unieruchomionego w łóżku. Niezwykle ważne jest, aby zadbać o jego:

• mięśnie (pomogą: delikatne masaże nóg – w kierunku od stóp do pachwin, i rąk – od palców po pachy, napinanie mięśni pośladków, ściskanie dłońmi gumowych przedmiotów – dla usprawnienia mięśni rąk i klatki piersiowej)
• stawy (pomogą: ćwiczenia izometryczne, np. skręty szyi, podnoszenie rąk i nóg, ruchy obrotowe stóp, zginanie kolan)
• płuca (pomogą: wietrzenie trzy razy dziennie pokoju chorego, ćwiczenia oddechowe wykonywane dwa, trzy razy dziennie przez ok. 10 min przed śniadaniem, kolacją lub dwie godziny po posiłkach, nadmuchiwanie balonika, wydmuchiwanie powietrza przez rurkę do pojemnika z wodą, aby woda zabulgotała).
  Uwaga! Jednym z najgroźniejszych powikłań u chorych leżących, prowadzącym niejednokrotnie do śmierci, jest zapalenie płuc!
• układ krążenia (pomogą: nacieranie klatki piersiowej i pleców chorego roztworem alkoholu, np. spirytusem oraz oklepywanie tych miejsc dłonią uformowaną w kształt łódki).
   

Zasady właściwej diety

Wskazówki żywieniowe dla chorego leżącego:
1) częstotliwość posiłków – cztery, pięć razy dziennie o stałych godzinach, kolacja maks. o 19.00;

2) temperatura dań – pokojowa;

3) konsystencja – płynna, półpłynna, miękka, niewielkie kawałki;

4) naczynia – wygodne w użyciu (np. kubki z dzióbkiem i przykrywką), z materiałów nietłukących się i utrzymujących stałą ciepłotę;

5) dieta: zgodna ze szczególnymi zaleceniami lekarskimi, a jeśli ich nie ma, to: lekkostrawna, odpowiednio zbilansowana co do ilości składników budulcowych (woda, białko), energetycznych (tłuszcze i węglowodany), witamin i minerałów; z niewielką ilością cukru (minimalne porcje słodyczy i napojów słodkich) oraz soli, która zatrzymując w organizmie wodę, prowadzi do obrzęków; bogata w produkty zasadotwórcze (np. buraki) oraz wysokobłonnikowe (np. pieczywo pełnoziarniste, sałata, otręby – aby wyregulować pracę układu pokarmowego);

6) płyny – zapotrzebowanie chorego leżącego na płyny zależy od jego aktywności fizycznej, ale także od temperatury i wilgotności pomieszczenia, w którym przebywa;
aby nie doprowadzić do odwodnienia, powinien on wypijać ok. 3 l płynów pod różnymi postaciami (naturalnych soków, kompotów, zup, wody niegazowej, której skład należy skonsultować z lekarzem opiekującym się chorym), w tym minimum dwie szklanki mleka i jego przetworów.

Pielęgnacja chorego to niezwykle istotna część opieki. Wszystkie codzienne rytuały wprowadzają pewien rytm dzienny, który daje choremu poczucie bezpieczeństwa i komfortu, a opiekunowi poczucie kontrolowania sytuacji.
 

Pamiętaj, że wskazówki przedstawione w poradniku zawsze możesz dostosować do warunków, w jakich Ty opiekujesz się swoim bliskim. Optymalnie by było, gdyby każdy opiekun miał w domu profesjonalny sprzęt ułatwiający wykonanie opisywanych czynności, wiemy jednak, że tak nie jest. Nie stanowi to natomiast przeszkody do stosowania pewnych uniwersalnych zasad. Najważniejszą z nich jest komfort zarówno chorego, jak i Twój jako opiekuna, a także szacunek do siebie, chorego i własnej pracy.

Kolejne zasady, które warto wdrożyć do codziennych zabiegów pielęgnacyjnych to:

• Przed rozpoczęciem pielęgnacji przygotuj pomieszczenie – sprawdź, czy jest optymalna temperatura, ogranicz liczbę osób pozostających w pomieszczeniu, by niepotrzebnie nie krępować chorego.
• Wszystko, co będzie Ci potrzebne, ułóż w jednym miejscu, tak by mieć to w zasięgu ręki. Umożliwisz sobie szybkie i sprawne działanie, bez zbędnego „biegania” i szukania potrzebnych rzeczy. Zaoszczędzisz czas (którego i tak zapewne ciągle Ci brakuje), a także nie narazisz chorego na zniecierpliwienie, wyziębienie czy wypadniecie z łóżka.
• Zanim rozpoczniesz toaletę chorego czy inne czynności pielęgnacyjne, porozmawiaj z nim. Zapytaj o jego samopoczucie. Spróbuj ocenić, w jakim stopniu Twój podopieczny może wykonać daną czynność samodzielnie i zachęć go, by spróbował jej na miarę swoich możliwości. Obserwując jego działanie (lub jego brak), udziel mu potrzebnej pomocy.
• Zawsze informuj chorego o tym, co chcesz zrobić (nawet jeśli wydaje Ci się, że Cię nie słyszy). Nie zniechęcaj się, jeśli chory wyrazi sprzeciw – spróbuj go przekonać, używając stosownych argumentów. Przedstaw korzyści, jakie osiągnie – lepsze samopoczucie, bardziej estetyczny wygląd. Przy zdecydowanej odmowie ponów próbę po jakimś czasie.
• Jeśli nie jest możliwe nawiązanie kontaktu słownego i wzrokowego z chorym, zawsze uprzedzaj wszelkie czynności delikatnym dotykiem dłoni.
• Aby uniknąć natychmiastowego sprzeciwu chorego, używaj krótkich zdań oznajmujących (np. „Teraz umyjemy zęby”), unikaj form pytających, które od razu sugerują choremu możliwość odmowy.
• Odchodząc od łóżka chorego, zawsze pamiętaj o zabezpieczeniu chorego przed wypadnięciem, np. zamykając drabinkę (warto się w nią zaopatrzyć). Podobnie, gdy stoisz z jednej strony, z drugiej zawsze zabezpiecz łóżko.
• W trakcie pielęgnowania chorego dbaj o porządek, na bieżąco wyrzucaj zużyte materiały (np. myjki jednorazowe, gaziki, ręczniki papierowe) do przygotowanego pojemnika/worka na odpady.

Pamiętaj! Zachęcając chorego do samodzielności, nie odmawiasz mu pomocy, lecz mobilizujesz do aktywności, która jest formą rehabilitacji, a ta z kolei poprawia sprawność i wydłuża czas pozostawania przynajmniej częściowo niezależnym.

Układanie na boku

Zaleca się układanie chorego na boku „do siebie”, tak by zabezpieczyć go przed wypadnięciem z łóżka, jednak podczas wykonywania czynności higienicznych (słanie łóżka, mycie pleców) możesz ułożyć chorego tyłem do siebie. Wówczas postępuj zupełnie analogicznie. Pamiętaj o zabezpieczeniu łóżka drabinką lub krzesłami po stronie przeciwnej do tej, po której stoisz. 

Obracanie osoby niesamodzielnej w łóżku:

• poinformuj chorego, co zamierzasz robić, opuść wezgłowie łóżka, usuń wszystkie poduszki, zostaw tylko niewielką pod głową,
• stań od strony, w którą zamierzasz obrócić chorego, zegnij dalszą nogę w stawie kolanowym, dalszą rękę chorego umieść na jego klatce piersiowej, rękę bliższą odwiedź w stawie ramiennym i zegnij w stawie łokciowym (rys. 1 i 2),
• złap chorego pod dalszy bark, pod dalsze biodro i delikatnym ruchem ułóż na boku (rys. 3),
• jeżeli stan chorego leżącego tego wymaga, należy zabezpieczyć jego ułożenie poduszkami, jedna (większa) – powinna znajdować się pod plecami, druga w okolicy stykających się kolan, trzecia pod nogą dalszą, tak by była odciążona
• na koniec zapytaj chorego, czy w tej pozycji jest mu wygodnie; jeśli tak, przykryj go kołdrą i zabezpiecz łóżko drabinkami .

Nie zawsze konieczne jest zakupienie łóżka rehabilitacyjnego i innych sprzętów do opieki nad chorym. Potrzebne wyposażenie można wypożyczyć w punktach zwykle zorganizowanych przy zakładach opieki zdrowotnej, często także przy sklepach medycznych. Informacji na ten temat należy szukać w naszych sklepach medycznych lub w oddziałach rehabilitacyjnych. Jeśli chory korzysta z usług hospicjum, domowego instytucja ta ma obowiązek zapewnić mu nieodpłatnie (w ramach umowy z NFZ) sprzęt taki jak: koncentrator tlenu, inhalator, ssak, pompę infuzyjną.

Toaleta chorego leżącego w łóżku

Cel i znaczenie mycia chorego:

• Utrzymanie chorego w czystości
• Pobudzenie funkcji skóry
• Pobudzenie krążenia obwodowego
• Poprawa samopoczucia chorego
• Wyrabianie u chorych trwałych nawyków higienicznych
• Obserwacja chorego
• Nawiązanie kontaktu i bliższe poznanie chorego

Wytyczne, których należy przestrzegać:
 

• wszystkie wytyczne poznane do tej pory obowiązujące przy pielęgnacji chorego
• do toalety porannej budzić jak najpóźniej – toaletę wieczorną wykonać o ile to możliwe, bezpośrednio przed snem
• temp. pomieszczenia, w którym myjemy 18-20 st. C – zamknąć okna
• myć od części czystych do brudniejszych nie zalać łóżka wodą, wodę zmienić, gdy jest brudna lub mocno namydlona
• wycierać dokładnie, ale niezbyt mocno
• nacierać spirytusem całe plecy, pośladki, k. krzyżową – sprawdzić czy nie tworzą się odleżyny, obserwować skórę chorego
• czesać codziennie – sprawdzić czystość głowy
• sprzątnąć wszystkie przybory po wykonaniu toalety, czyste i wytarte ułożyć na miejscu. Myjki spłukać pod bieżącą wodą.

Technika wykonania toalety obłożnie choremu – 1 opiekunka
 

Przygotować:
- miskę nerkowatą, - talk, - spirytus, - dzbanek z ciepłą wodą, - miednicę, - basen, - rękawice gumowe, - 2 myjki, - 2 ręczniki, - szczoteczkę do zębów, - pastę do zębów, -mydło,-szczoteczkę do paznokci, - nożyczki do obcinania paznokci, - kubek do zębów, - grzebień.


Opiekunka przygotowane przybory układa się na tacy i zanosi do łóżka chorego, stawia na stoliku, przy łóżku ustawia dodatkowe krzesło, na którym stawia miednicę. Nalewa wody z kranu do kubka do mycia zębów. Przynosi basen → myje ręce. Na poręczy krzesła zawiesza 2 ręczniki. Przygotowuje myjki.
 

1. Obluźnia wierzchnie przykrycie + dodatkowy koc → krzesło. Rozwija zawinięcie brzegów koca w nogach, wyrównuje z materacem.

2. Mycie zębów. Opiekunka. zakłada cienki ręcznik pod brodę choremu, podając szczoteczkę z pastą. Lewą ręką unosi głowę chorego, prawą podaje wodę do ust. Następnie wodę odstawia na stolik a pod usta chorego podsuwa miskę nerkowatą. Czynność powtarza, lewa ręka cały czas podtrzymuje głowę chorego. Po umyciu zębów wyciera usta ręcznikiem, szczoteczkę odkłada do kubka.

3. Mycie twarzy, uszu i szyi. Opiekunka zdejmuje choremu koszulę → na poręcz łóżka. Podkłada cienki ręcznik pod głowę i barki chorego. Pyta chorego czy namydlić myjkę. Zmywa twarz i wyciera ją. Myje ucho dalsze, bliższe, szyję → wyciera. Wyjmuje ręcznik spod głowy chorego.

4. Mycie kończyn górnych. Myje dalszą od siebie rękę, która spoczywa na cienkim ręczniku. W okolicy pachy chorego podkłada ręcznik pod wierzchnie przykrycie. Pod dłoń stawia miednicę + mydelniczkę i szczoteczkę.
Kolejność mycia k. górnej: przedramię i ramie od strony zewnętrznej, przedramię i ramię od strony wewnętrznej, pachę, dłoń. Odstawia mydelniczkę i szczoteczkę na stolik (krzesło). Lewą ręką unosi rękę chorego, prawą zsuwa miednicę w dół łóżka. Kładzie rękę na ręczniku i wyciera. Miednica odstawiona na krzesło.

5. Mycie klatki piersiowej Opiekunka odkłada brzeg wierzchniego przykrycia, kładzie na klatkę piersiową gruby ręcznik, z którego odkłada mankiet zabezpieczając brzeg wierzchniego przykrycia. Namydla myjkę, unosi lekko wierzchnie przykrycie myje chorego, wyciera cienkim ręcznikiem. Sprawdza czy pod piersiami nie tworzą się odparzenia. Cienki ręcznik odkłada na krzesło.

6. Mycie brzucha. Powtarza w/w czynności jak przy myciu klatki piersiowej. Wyciera brzuch grubym ręcznikiem. Uwaga Myjkę zmienia do mycia pleców.

7. Mycie pleców i pośladków. Chory odwraca się na bok. Plecy odkryte, wierzchnie przykrycie leży na chorym. Kładzie gruby ręcznik wzdłuż pleców i pośladków. Myje plecy, pośladki, szparę pośladkową → wyciera → naciera spirytusem i potem talkiem. Masuje chorego. Chory odwraca się na wznak. Zakłada koszulę.

8. Mycie kończyn dolnych. Chory odkłada nogi w odwiedzeniu Opiekunka  ujmuje dalszą część wierzchniego przykrycia w fałd i kładzie ją między nogi chorego. Odkrywa całą dalszą kończynę dolną osłaniając jednocześnie krocze. Podkłada gruby ręcznik w poprzek łóżka pod udo chorego (noga jest zgięta w kolanie). Ręcznik ma ochronić górne przykrycie. Myje udo i wyciera. Podkłada ręcznik wzdłuż pod podudzie i stopę; pod stopę stawia miednicę obok mydelniczkę. Myje podudzie, potem stopę, podeszwę, myje mocno myjką, paznokcie szczoteczką. Odstawia mydelniczkę, miednicę usuwa tak jak spod kończyny górnej. Wyciera stopę i paznokcie. Kończynę nakrywa. W taki sam sposób myje drugą kończynę dolną.

9. Podmycie. Opiekunka podkłada basen. Z wierzchniego przykrycia robi tzw. budkę, osłaniając nią krocze. Spłukuje myjkę wodą z dzbanka, namydla ją i trzymając drugą ręką wierzchnie przykrycie myje krocze. Jeżeli stan chorego na to pozwala, chora myje się sama, myjkę odrzuca do miednicy. Opiekunka dokładnie spłukuje krocze polewając je wodą z dzbanka. Wyciera krocze grubym ręcznikiem. Jeżeli chora może wyciera się sama. Opiekunka usuwa ręcznik, nakrywa chorą. Wyjmuje basen, pośladki chorej wyciera grubym ręcznikiem. Odstawia basen. Jeżeli chora podmywała się sama: Opiekunka kładzie pod rękę chorej cienki ręcznik, stawia na nim miednicę. Nad miednicą spłukuje ręce chorej. Miednicę usuwa, ręce wyciera. Wynosi basen i myje sobie ręce. Mężczyznę podmywa na położonym pod pośladki grubym ręczniku. Lżej chory myje się sam.

10. Obcinanie paznokci. Opiekunka odwija górny brzeg wierzchniego przykrycia. Pod dalszą dłoń podkłada cienki ręcznik. Obcina paznokcie. To samo robi z drugą ręką. Zbiera obrzynki paznokci i wrzuca do miski nerkowatej. Ręcznik wiesza na poręczy krzesła. Odrzuca wierzchnie przykrycie za stóp. Podkłada gruby ręcznik pod stopy, obcina paznokcie, obrzynki wrzuca do miski nerkowatej, ręcznik usuwa. Wykańcza zasłanie łóżka.

11. Czesanie. Po zasłaniu łóżka czesać chorą. Kładąc cienki ręcznik na plecy i ramiona. Po czesaniu włosy wyrzucić do kosza. Sprawdza ułożenie chorego i wygląd łóżka. Sprząta sprzęt użyty w czasie toalety. Miednicę i miskę nerkowatą myje i osusza. Basen odnosi do łazienki.

UWAGA
Kiedy nie można obrócić chorego na bok, plecy i pośladki myją dwie osoby.

Mastektomia – rodzaje:

• Amputacja prosta piersi,
• mastektomia radykalna zmodyfikowana
• i mastektomia radykalna

Amputacja prosta piersi, mastektomia radykalna zmodyfikowana i mastektomia radykalna - to, która z nich zostanie wykona, zależy od stopnia zaawansowania raka piersi.. 

To różne rodzaje tej samej operacji - mastektomii.

Wskazania:

• duże guzy (średnica powyżej 2-3 cm)
• kilka ognisk nowotworowych w piersi
• guz umiejscowiony jest za brodawką

Amputacja prosta piersi

Amputacja prosta piersi polega na usunięciu piersi bez węzłów chłonnych pachowych. Zabieg wykonuje się w znieczuleniu ogólnym, a pacjentka musi pozostać w szpitalu przez około tydzień. Cięcia wykonuje się wrzecionowato dookoła piersi. Wskazaniami do tej operacji są:

• rozsiany rak wewnątrzprzewodowy nienaciekający
• nawrót choroby nowotworowej u pacjentek, które wcześniej były poddane zabiegom oszczędzającym pierś.

Zmodyfikowana radykalna mastektomia 

Zmodyfikowana radykalna mastektomia to amputacja piersi i wycięcie węzłów chłonnych pachowych. Chirurg podejmuje decyzję o ilości węzłów do usunięcia. Po operacji pacjentka zostaje w szpitalu przez okres około tygodnia. Mastektomia radykalna zmodyfikowana wyparła we współczesnej onkologii prawie całkowicie stosowaną wcześniej powszechnie amputację radykalną.

1. Wskazania: rak naciekający bez przerzutów odległych (czyli rak w I lub II stopniu zaawansowania).
2. Przeciwwskazania:

• przerzuty odległe lub do węzłów chłonnych zamostkowych
• guz ponad 5 cm średnicy
• guz szybko rośnie
• obrzęk ramienia, który towarzyszy guzowi
• wyraźnie wyczuwalny pakiet węzłów chłonnych.
  
   

Lekarz może zdecydować o przeprowadzeniu chemioterapii i/lub radioterapii przed przeprowadzeniem operacji.

Radykalna mastektomia (metoda Halsteda)

Radykalna mastektomia polega na amputacji piersi, węzłów chłonnych pachowych i mięśnia piersiowego większego. Obecnie jest to zabieg wykonywany bardzo rzadko, gdyż badania pokazały, że usunięcie mięśnia w żaden sposób nie wpływa na rokowania, a znacznie pogarsza jakość życia pacjentek po zabiegu. Po operacji kobieta musi pozostać w szpitalu jeszcze przez 5-7 dni.

Przed operacją

Przed operacją wykonywane są badania, których celem jest ocena stanu zdrowia pacjentki. Przeprowadza się również wywiad anestezjologiczny - lekarz musi wiedzieć o wszystkich przyjmowanych lekach (również tych bez recepty czy ziołowych). W dniu operacji nie wolno nic jeść.

Przebieg operacji

Chirurg wykonuje nacięcie i usuwa tkankę piersi. Tkanka piersi zostaje następnie wysłana do laboratorium w celu zbadania pod mikroskopem, czy zmiany są łagodne czy złośliwe. Ponadto zwykle wprowadza się dreny - rurki odprowadzające nadmiar krwi i płynów z tkanek po zamknięciu rany. Następnie chirurg zszywa skórę. Po operacji usunięcia piersi niekiedy zakłada się opatrunek uciskowy.

Po amputacji piersi

Po mastektomii, w zależności od jej rodzaju, pacjentka, która nie ma powikłań, spędza w szpitalu do tygodnia.  O tym, jak należy obsługiwać dreny informuje pacjentkę pielęgniarka. Dopóki szwy się nie wchłoną lub nie zostaną wyjęte nie należy brać prysznica ani kąpieli - myć można się jedynie gąbką. Należy również wykonywać wszystkie zalecone przez lekarza ćwiczenia, ale unikać wysiłku fizycznego.

Pierwsza wizyta kontrolna następuje po tygodniu od mastektomii - oprócz sprawdzenia stanu rany czeka ją rozmowa z lekarzem na temat dalszego leczenia. W trakcie kolejnej wizyty kontrolnej lekarz usuwa szwy (jeśli założono nierozpuszczalne) oraz zazwyczaj również dreny odprowadzające krew i płyny z miejsca nacięcia.

Możliwe powikłania

Mastektomia to poważna operacja, więc należy liczyć się z możliwością wystąpienia powikłań związanych ze znieczuleniem i ewentualną infekcją. Objawy, które świadczą o powikłaniach po mastektomii i wymagają szybkiej konsultacji z lekarzem to:

• gorączka
• oznaki infekcji (mocno czerwony odcień w miejscu nacięcia)
• zwiększone wydzielanie płynu
• rozejście się szwów
   

Poza tym, niekiedy może pojawić się drętwienie i martwica skóry piersi, która wymaga ponownej operacji. Jeśli w trakcie mastektomii usunięto również węzły chłonne, może wystąpić opuchnięcie ręki i uszkodzenie nerwu w okolicy pach.

 

Rodzaje badań

Co to jest mammografia?

Mammografia jest najprostszym i najbardziej rozpowszechnionym badaniem diagnozującym zmiany w piersi. Wykorzystuje się tutaj promieniowanie rentgenowskie. Podczas tego badania można wykryć zmiany już od 5 mm. Według wielu autorów pierwszą mammografię powinno się wykonywać po 40 roku życia. Najdokładniejszym badaniem jest mammografia cyfrowa, podczas której uzyskany obraz charakteryzuje się dużą rozdzielczością, z możliwością analizowania go przez komputer oraz porównywaniem kolejnych badań i dokładną oceną ewentualnych zmian.

Jakie są wskazania do mammografii?

• Wiek powyżej 35-40 roku życia.
• Bóle piersi (inne niż przed miesiączką).
• Uzupełnienie diagnostyki, np. badania USG.
• Podejrzenie zmian w piersi. Asymetria piersi.
• Wciągnięcie brodawki.
• Wyciek z brodawki.
• Leczenie hormonalne, np. hormonalna terapia zastępcza.
   

Co to jest sonomammografia?

Jest badaniem gruczołu piersiowego z wykorzystaniem fal ultradźwiękowych, które odbijając się od tkanek są rejestrowane przez komputer i uwidaczniane w postaci obrazu na monitorze urządzenia. Badanie jest uważane za zupełnie bezpieczne i dokładne.

Jakie są wskazania do wykonania sonomammografii?

• Diagnostyka piersi młodych kobiet.
• Ocena zmiany, która w mammografii wzbudza niepokój lub gdy nie można
• ocenić struktury zmiany.
• Monitorowanie leczenia zmian w piersiach.
• Ocena struktury piersi w czasie stosowania hormonoterapii.
• Monitorowanie igły biopsyjnej podczas pobierania wycinka.
   

Co to jest biopsja piersi?

Biopsja jest prostym zabiegiem, który polega na nakłuciu piersi w obrębie zmiany i pobraniu przez aspirację materiału do badania mikroskopowego. Powinna być wykonana zawsze wtedy, gdy rutynowe badania diagnostyczne (mammografia lub ultrasonografia) budzą wątpliwości lekarza.

Wyróżnia się trzy rodzaje biopsji:

• chirurgiczną,
• cienkoigłową,
• gruboigłową.

• Biopsja chirurgiczna- polega na pobraniu materiału (wycinka) do badania histopatologicznego. Odbywa się w warunkach sali operacyjnej przy znieczuleniu ogólnym. Wynik badania pobranego wycinka jest dokładny i pewny. Jedynym minusem jest stres związany z pobytem w szpitalu i zabiegiem. Po pobraniu wycinka może powstać blizna i nieznaczna deformacja piersi.
• Biopsja cienkoigłowa- wymaga nakłucia w obrębie zmiany i pobrania przez aspirację materiału do badania. Ilość materiału z pobrania jest niewielka, konieczne jest niekiedy kilkakrotne powtórzenie nakłucia. Badanie uznawane jest za mało precyzyjne.
• Biopsja gruboigłowa- jest zabiegiem analogicznym do biopsji cienkoigłowej. Specjalnie skonstruowaną igłę wprowadza się pod kontrolą USG lub bezpośrednio w okolicę zmienioną, pobierając materiał do badania.

Co to jest biopsja mammotomiczna?

Jest to nowoczesne badanie zmian w gruczole piersiowym polegające na pobraniu wycinków ze zmian patologicznych. Aparatura składa się z urządzenia wytwarzającego próżnię oraz specjalnej igły rotacyjnej, która obraca się dookoła własnej osi, pobierając wycinki. Badanie jest praktycznie bezbolesne, dokładne, a co najważniejsze przy jednym wkłuciu możliwe jest pobranie kilku wycinków do dalszego badania histopatologicznego. Zabieg wykonywany jest w warunkach ambulatoryjnych przy znieczuleniu miejscowym. Pacjentki nie są narażone na stres związany z pobytem w szpitalu.

Czy po biopsji mammotomicznej pozostaje blizna?

Jedną z zalet tego badania jest fakt, że nie pozostawia ono rozległych blizn. Po wykonanym badaniu nie ma konieczności zakładania szwów, a pozostająca blizna ma wielkość około 3 milimetrów i jest mało widoczna.

Czy dopuszczalna jest biopsja piersi podczas ciąży?

Ciąża nie stanowi przeciwwskazania do wykonania tego rodzaju diagnostyki. W standardach postępowania w raku piersi biopsja jest zalecana w celu oceny zmiany w piersi jako jedna z najpewniejszych metod diagnostycznych

Co to jest tomografia komputerowa?

Jest to badanie oznaczane symbolami CT lub TK. Za pomocą specjalnego urządzenia uwidacznia się odpowiednie warstwy ciała. Wykorzystuje się tutaj promieniowanie rentgenowskie. Obraz powstaje przez pochłoniecie promieniowania przez tkanki, których gęstość i stopień pochłanialności jest różny. Efektem badania jest obraz dwuwymiarowy w odpowiednich skalach szarości.

Co to jest rezonans magnetyczny?

Jak sama nazwa wskazuje, wykorzystuje się tutaj zjawisko rezonansu magnetycznego do zobrazowania przekrojów ciała ludzkiego. Badanie jest dokładne, nowoczesne, pozwalające na wykrycie nawet najdrobniejszych ognisk. Największą zaletą jest fakt wyeliminowania promieniowania jonizującego, jakie spotykamy w tradycyjnej mammografii i tomografii komputerowej. Wadą jest niestety wysoki koszt wykonania takiego badania. Diagnostyka z wykorzystaniem tomografów rezonansu magnetycznego oznaczana jest symbolem MR.

Co to jest PET?

PET jest skrótem od nazwy obrazowania radioizotopowego, oznacza pozytronową tomografię emisyjną. W badaniu, poza specjalistycznym urządzeniem, musi być jeszcze zastosowany radioizotop (izotop promieniotwórczy). Badanie jest bardzo pomocne przy rozstrzygnięciu wątpliwości, co do zmiany nowotworowej. W diagnostyce obrazowej występują także dwa inne skróty: MR - rezonans magnetyczny i CT - tomografia komputerowa, o których była już mowa wcześniej.

Co to są markery nowotworowe?

Są to substancje chemiczne o różnej budowie. Mogą to być hormony, białka, antygeny czy enzymy. Niektóre w warunkach prawidłowych nie występują, natomiast niektóre posiadają znikome stężenie. Wzrost stężenia może świadczyć o toczącym się procesie nowotworowym. Wykonywane są dla potwierdzenia diagnozy lub dla oceny efektów leczenia danego nowotworu. Markery nowotworów piersi oznaczone są następującymi symbolami: CA 15-3, CEA, TK, p53, TPA, uPA.

Protezy piersi

Gdzie można zaopatrzyć się w protezę piersi?

Protezy piersi są dostępne we wszystkich większych miastach w sklepach działających przy szpitalach onkologicznych oraz w specjalistycznych sklepach z zaopatrzeniem ortopedycznym. Podstawowe protezy wydawane są pacjentkom bezpłatnie na tzw. wniosek, który wystawia prowadzący lekarz onkolog. Limit cenowy jest ustalany przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Protezę otrzymuje pacjentka raz na dwa lata. Adresy sklepów można otrzymać w stowarzyszeniach amazonek.

Jakie są rodzaje protez?

Obecnie na rynku polskim dostępny jest bardzo szeroki wybór protez firm polskich i zagranicznych. Są to protezy silikonowe jedno- i wielowarstwowe. Dla pań pragnących uprawiać sport przygotowane są specjalne protezy, w których można biegać czy pływać. Dla osób, które przeszły zabieg oszczędzający, produkowane są specjalne nakładki niwelujące ewentualne różnice w wielkości piersi czy nierówności. Specjalistyczne sklepy prowadzone są często przez amazonki, które udzielają najlepszej rady, w jaką protezę powinna się amazonka zaopatrzyć.

Czy protezę należy stale nosić?

Tak. Noszenie protezy korzystnie wpływa na równoważenie stron ciała oraz utrzymywanie prawidłowej postawy, szczególnie u pań, które mają większy biust, oraz u osób, które wcześniej cierpiały na zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa.

Czy należy spać z protezą?

Na podstawie badań w poznańskim AWF ustalono, że całodobowe noszenie protezy korzystnie wpływa na postawę ciała u kobiet po mastektomii. U pań zdejmujących protezę na noc obserwowano zmiany w postawie ciała i bóle kręgosłupa.

Czy istnieje możliwość rekonstrukcji piersi?

Istnieje wiele możliwości rekonstrukcji piersi, a wybór odpowiedniej metody zależy od wielu czynników, m.in. stanu zdrowia pacjentki, budowy ciała, rozmiaru piersi, ilości pozostałych tkanek czy osobistego wyboru. Rekonstrukcja może być wykonana przy użyciu tkanek własnych, ekspanderów, ekspanderoprotez i endoprotez piersi lub kombinacji tych metod.

Na czym polega rekonstrukcja piersi tkankami własnymi?

Odtworzenie piersi po jej amputacji można przeprowadzić, wykorzystując wyłącznie własne tkanki pacjentki lub dodatkowo wkładając pod nie protezę. Jedna z najczęściej stosowanych metod rekonstrukcyjnych polega na przeniesieniu płata skórno-mięśniowego wraz z mięśniem najszerszym grzbietu. Użycie tej metody zwykle wiąże się z koniecznością zastosowania endoprotezy piersiowej dla nadania wypukłości piersi. Inną metodą rekonstrukcji piersi z zastosowaniem tkanek własnych pacjentki jest przemieszczenie tkanek wraz z mięśniem prostym brzucha i uformowanie ich na kształt piersi. Oba zabiegi wykonuje się przy użyciu metod mikrochirurgicznych i w obu przypadkach na ciele pacjentki pozostają dodatkowe blizny w miejscu pobrania płatów, które jednak mogą być ukryte pod bielizną lub leczone wspomnianym już preparatem

Na czym polega rekonstrukcja piersi przy użyciu endoprotez?

W czasie mastektomii chirurg usuwa gruczoł piersiowy wraz ze skórą, pozostawiając ścianę klatki piersiowej płaską i naciągniętą. Wszczepienie endoprotezy musi być więc poprzedzone rozciągnięciem tkanek. Używając endoprotez piersiowych, rekonstrukcja może być wykonana jedno- lub dwuetapowo. Tradycyjna dwuetapowa metoda rekonstrukcji polega na czasowym umieszczeniu pod skórą ekspandera piersiowego i powolnym rozciąganiu go w czasie kilku tygodni lub miesięcy. Rozciąganie uzyskuje się przez wypełnianie ekspandera roztworem fizjologicznym soli. Po uzyskaniu odpowiedniej liczby rozciągniętych tkanek ekspander wymienia się w trakcie kolejnego zabiegu operacyjnego na ostateczną endoprotezę piersiową. Endoprotezy oferowane są w wielu kształtach i wielkościach, co ułatwia odpowiednie dopasowanie zrekonstruowanej piersi do potrzeb anatomicznych pacjentki. Jednoetapowa rekonstrukcja piersi jest nowszą metodą, której popularność stale rośnie. Stało się to możliwe dzięki połączeniu ekspandera tkankowego z ostateczną endoprotezą. Jeden typ zbudowany jest z dwóch komór: zewnętrznej wypełnionej żelem silikonowym i wewnętrznej dopełnianej roztworem fizjologicznym soli, drugi natomiast ma tylko jedną komorę. W oba typy ekspanderoprotez wbudowane są cienkie przewody zakończone kopułką do napełnień, którą umieszcza się w czasie zabiegu w pobliżu endoprotezy. W okresie kilku tygodni lub miesięcy wstrzykiwany jest przez kopułkę roztwór fizjologiczny soli w celu powiększenia ekspanderoprotezy i rozciągnięcia tkanek. Po osiągnięciu wymaganej objętości, w czasie prostego zabiegu ambulatoryjnego, usuwa się przewód wraz z kopułką, pozostawiając wypełnioną endoprotezę. Dzięki tej technice pacjentka przechodzi tylko jeden większy zabieg operacyjny rekonstruujący pierś.

Czy możliwe jest wykonanie rekonstrukcji piersi w trakcie zabiegu jej usunięcia?

Rekonstrukcja może być wykonana w trakcie tej samej operacji co mastektomia. Taki zabieg nazywany jest rekonstrukcją jednoczasową, a jego zaletą jest to, że pacjentka zwykle przechodzi tylko jeden większy zabieg operacyjny i nie doświadcza niedogodności związanych z brakiem piersi. Nie u wszystkich pacjentek jednak wykonanie jednoczasowej rekonstrukcji jest możliwe. Wpływ na decyzję o możliwości zastosowania takiej metody ma wiele czynników, a ostateczną decyzję podjąć może tylko lekarz prowadzący.

Czy implanty wypełniane żelem silikonowym są bezpieczne?

Od 1992 r. prowadzone są w USA badania dotyczące bezpieczeństwa żelu silikonowego. Kontrolą objęto ponad 100 000 pacjentek, którym wszczepiono endoprotezy wypełnione żelem silikonowym. Badania prowadzone pod nadzorem amerykańskiego Institute of Medicine i FDA (Federal Drug Administration) nie wykazały żadnego związku żelu silikonowego z jakimikolwiek chorobami w obrębie całego ciała.

Czy można starać się o refundację implantu piersi i zabiegu rekonstrukcji przez Narodowy Fundusz Zdrowia?

Zabiegi rekonstrukcji piersi po mastektomii w całości pokrywane są przez NFZ. Refundacja obejmuje także niezbędne zaopatrzenie standardowe. Jeżeli pacjentka uzna, że wolałaby mieć inny implant, może różnicę dopłacić z własnych środków. Podkreślić należy, że w chwili obecnej nie obowiązuje jakakolwiek rejonizacja i od samej amazonki zależy, gdzie podda się zabiegowi rekonstrukcji.

Jakie są rodzaje protez?

Proteza piersi ma za zadanie wierne odwzorowanie piersi, które u każdej kobiety są inne. Stąd różne kształty protez.

Odpowiadają one odmiennym kształtom piersi, są więc protezy bardziej płaskie, lekko zaokrąglone i pełne. Powinny one również uwzględniać rodzaj przeprowadzonej operacji. Różne rozmiary protez umożliwiają właściwe dopasowanie, zaś odmienne koncepcje (dwuwarstwowe, lekkie, przylepne...) pozwalają dokonać indywidualnego wyboru. Dobór protezy to bardzo ważny krok. Zaleca się dokonywania tego rodzaju zakupów w specjalistycznych sklepach z odpowiednio przygotowanym personelem.

Czy lekka proteza może być noszona przez każdą amazonkę?

Proteza piersi ma za zadanie uzupełnienie brakującej piersi pod względem wielkości, kształtu i ciężaru. Protezy lekkie są o 20-25% lżejsze od tradycyjnych protez sylikonowych w danym rozmiarze. Wskazaniem do zastosowania protezy lekkiej jest obustronna mastektomia, utrwalony obrzęk, a także może być noszona jako specjalna proteza sportowa, szczególnie pływacka.

Witamy na naszej tablicy ogłoszeń / komisie

Jeśli macie Państwo do sprzedania sprzęt rehabilitacyjny, medyczny itp. zapraszamy do kontaktu z nami pod nr telefonu

89 533 88 50. lub za naciskając przycisk

OGŁOSZENIA

Zalecenia pooperacyjne - ogólne

Przedstawione poniżej zalecenia obowiązują nie tylko we wczesnym okresie pooperacyjnym; należy się do nich dostosować przez okres całego życia.

Pozycja ułożeniowa kończyny górnej po stronie operowanej powinna być stosowana w czasie wypoczynku i snu. (rys.1.)

Rys.1. Pozycje ułożeniowe w  czasie wypoczynku

Taka pozycja ułożeniowa zapewnia swobodny odpływ chłonki i jest jednym z elementów profilaktyki przeciwobrzękowej. Nie należy zapominać o stosowaniu w trakcie częstych przerw, zarówno w pracy jak i w codziennych czynnościach, wysokiego czynnego unoszenia kończyny.

W pracy i w domu

• Unikać skaleczeń, przeciążeń oparzeń i nadmiernego chłodu.
• Ostrożnie obchodzić się z nożem kuchennym.
• Zachowywać ostrożność przy szyciu (używać naparstka).
• Unikać zbyt długiego zmywania i prania.
• Podczas  korzystania   z pieca lub piekarnika używać rękawic ochronnych.
• Nie należy myć okien nie ochronioną ręką.
• Nie nosić ciężkich toreb z zakupami.
• Uważać przy pracy z rozgrzanym żelazkiem.
• Nie nosić zegarka i biżuterii na kończynie po stronie operowanej piersi.
• Podczas prac domowych zaleca się używanie rękawiczek gumowych.
• Praca biurowa (komputer, maszyna do pisania) oraz zajęcia związane z długotrwałą pracą manualną (krawiectwo, szydełkowanie itp.):

Unikać długotrwałej pracy w pozycji z mocno zgiętym stawem łokciowym, hamującej swobodny przepływ chłonki. Zaleca się stosowanie w w/w pracy częstych przerw z unoszeniem w górę kończyny i jej wstrząsaniem. Wskazane jest również stosowanie w obrębie kończyny specjalnych mankietów uciskowych dobranych przez fizjoterapeutę i dostosowanych do rozmiaru obrzęku limfatycznego.

Ubieranie się

• Zaleca   się dobór odzieży nie uciskającej .

• Biustonosz nie może wywierać ucisku na bark i klatkę piersiową. W przypadku znacznego   obrzęku   klatki   piersiowej i kończyny należy używać lekkich protez.
• Unikać noszenia torebki na ramieniu strony operowanej.
   

Higiena i pielęgnacja ciała

• Przy pielęgnacji paznokci nie wycinać skórek i zachować ostrożność przy piłowaniu paznokci.
• Nie używać podrażniających i alergicznych kosmetyków.
• Nie korzystać z sauny.
• Nie opalać się.
• Nie stosować masażu klasycznego kończyny strony operowanej.

U fryzjera

• Podczas obcinania i suszenia włosów należy uważać na barki i ramiona.

W ogrodzie

• Unikać  skaleczeń  (kolce roślin,  sprzęt ogrodniczy).
   

Hodowla zwierząt

• Bezwzględnie uważać na ugryzienia lub podrapania przez zwierzęta.
   

Uprawianie sportu

• Nie wysilać nadmiernie organizmu.
• Wystrzegać się odmrożeń (sporty zimowe).
• Uważać na ewentualne obrażenia ciała. Zaleca się spokojne pływanie jako korzystne uzupełnienie terapii pooperacyjnej.

Odżywianie się

• Urozmaicać pożywienie (warzywa, świeże owoce, małe ilości mięsa).
• Ograniczyć spożycie soli kuchennej.

W ciągu dnia

• Wykonywać zalecane ćwiczenia gimnastyczne w gorsecie protetycznym wraz z protezą piersi (zalecenie bezwzględne). Stosować krótkie serie: 3 razy dziennie po 10 – 15 minut.
• Należy wykonywać automasaż kończyny: 1-2 raz dziennie przez 10 minut (rano i wieczorem).

Przygotowanie do snu

• Kończynę należy wysoko ułożyć lub zastosować specjalny nocny mankiet uciskowy, zlecony przez lekarza lub fizjoterapeutę.

W środkach komunikacji

• Unikać   trzymania   się   za    uchwyty (w autobusie, metrze, pociągu itp.) kończyną strony operowanej.

Podczas urlopu

• Unikać miejsc z dużą ilością insektów (zwłaszcza okolic jezior).

U lekarza

• Nie mierzyć ciśnienia na kończynie.
• Wystrzegać się zastrzyków w okolicę kończyny strony operowanej.
• Nie pobierać krwi z kończyny.
• Nie stosować akupunktury ani innych zabiegów związanych z medycyną niekonwencjonalną.

Niezwłocznie        skontaktować         się z lekarzem w przypadku, gdy zaobserwuje się stan zapalny skóry i naczyń kończyny tzw. „różę” (gorączka, dreszcze, wyraźne zaczerwienienie  skóry  i   obrzęk)   lub w przypadku narastania objawów obrzęku limfatycznego.

O tym jak przebiega proces zakupu peruki, jak dobrać perukę i właściwe nakrycie głowy oraz co zrobić, aby wizyta w sklepie była możliwie przyjazna opowiada Pani Elżbieta.

P.E. – W naszym sklepie za sprawę priorytetową stawiamy indywidualne podejście do Klientki. Każda Klientka, która wchodzi do sklepu jest zapraszana przez sprzedawcę do przymierzalni zaprojektowanej właśnie po to, by stworzyć intymną, przyjazną atmosferę. Chcemy by Klientka mogła czuć się swobodnie.

Sprzedawca poświęca Klientce tyle czasu ile potrzeba, zależy nam na tym, by Panie były zadowolone i dobrze czuły się w nowej fryzurze.

Z jakich etapów składa się proces doboru peruki ?

P.E. – Pierwsze chwile po wejściu do przymierzalni są jeszcze nerwowe, Klientka czuje się niepewnie, dlatego pierwszy etap polega na swobodnej rozmowie, podczas której opowiadamy i prezentujemy kobietom, jak zbudowana jest peruka. Ma to pomóc kobiecie odnaleźć się w nowej sytuacji i uspokoić się.

Następnie rozmawiamy z klientkami o tym, jakie fryzury nosiły i w jakim kolorze włosów czuły się dobrze. Ta rozmowa pełni ważną rolę i polega na budowaniu pewnego rodzaju więzi z kobietą, po to, aby móc, jak najlepiej dobrać perukę. Zależy nam, aby kobiety nie tylko dobrze wyglądały w nowych włosach, ale żeby zaakceptowały tę zmianę. Rozmawiamy o tym, który rodzaj peruki byłby lepszy i bardziej komfortowy: peruka z włosów naturalnych czy syntetycznych. Jeśli określony mamy typ fryzury i kolor, sprzedawca przynosi do przymierzalni żądane modele peruk. Kolejny etap rozpoczyna się gdy na głowę Klientki zakładana jest ochronna siateczka, a następnie mierzone są peruki.

Czy w przymierzalni Klientka jest sama ze sprzedawcą ?

P.E. – Często zdarza się, że do naszego sklepu z Klientką przychodzi małżonek, rodzina, przyjaciółki. Oczywiście mogą oni również towarzyszyć Klientce w przymierzalni. Niestety zdarza się również tak, że każda z tych osób ma własną wizję, własny pomysł na perukę dla naszej Klientki, każda osoba podpowiada według własnego gustu i uznania. Niekiedy nawiązują się niepotrzebne spory i kłótnie.

Zadaniem sprzedawcy jest to, aby nasza Klientka wyraziła swoje zdanie, staramy się umożliwić jej dokonanie dla niej dobrego wyboru.

Który moment Pani zdaniem jest najtrudniejszy?

P.E. – Sprzedawca musi działać z wyczuciem i powinien uważnie obserwować reakcje kobiety, z których można wyczytać jej nastrój i podejście. Wybór peruki opiera się przede wszystkim na rozmowie. Zazwyczaj są one bardzo przyjemne. Wymieniamy doświadczenia, żartujemy, śmiejemy się, ale bywają także trudne momenty, do których należy np. ścięcie naturalnych włosów.

Z mojego doświadczenia wynika, że moment przymierzenia pierwszej peruki jest najtrudniejszy. W tej trudnej chwili staramy się rozmową złagodzić stres i sprawić by ułatwić choć odrobinę ten moment. Tak, jak wcześniej wspomniałam do każdej klientki podchodzimy indywidualnie, nie wpływamy na decyzję, nie pospieszamy. Czasem trzeba zaczekać nawet kilka dni, żeby kobieta się przekonała, że to jest ten właściwy moment, aby wybrać dla siebie fryzurę i kolor włosów. Niektóre Panie przychodzą nawet po kilka razy do naszego sklepu, bo nie są gotowe na założenie peruki. Wolą poczekać, przemyśleć i oswoić się z nową sytuacją. Kobieta powinna być świadoma wyboru, którego dokonała. Ma być przekonana, co do wybranego przez siebie koloru włosów i fryzury.

Czy Kobiety wybierają peruki takie jak ich dotychczasowe fryzury czy wręcz przeciwnie ?

Najczęściej Klientki szukają i pytają o fryzury podobne do tych, które noszą. Zazwyczaj nie chcą odbiegać drastycznie od koloru ani fryzury. Chcą by ta zmiana była jak najmniej zauważalna dla otoczenia.

Jakie są zasady pielęgnacji peruk?

Aby peruka jak najdłużej zachowała ładny wygląd należy ściśle przestrzegać zaleceń producenta, co do jej użytkowania. Pamiętaj aby do peruk ze sztucznych włosów nigdy nie używać suszarek, lokówek czy prostownic. Wysoka temperatura może uszkodzić perukę nieodwracalnie. Nie wolno czesać mokrych włosów po praniu czy po deszczu, uklepywać i nadmiernie wygładzać, stracą one naturalny wygląd. Poniżej przedstawiamy kilka zasad pielęgnacji peruk :

• do pielęgnacji peruk używaj tylko produktów specjalnie przeznaczonych do tego celu kupisz je w sklepach z perukami. Masz do wyboru: szampony, balsamy, lakiery do utrwalania fryzury i szczotki do czesania
• pranie peruki to prosta czynność, wystarczy do niewielkiej ilości letniej wody dodać trochę szamponu do peruk, zamoczyć i pozostawić w wodzie na około 5 min. Następnie lekko wygnieść i wypłukać w letniej wodzie. Do ostatecznego płukania można dodać odrobinę balsamu następnie perukę należy ponownie delikatnie wgnieść i osuszyć ręcznikiem nadmiar wody. Ostatecznie rozwieszamy perukę na specjalnym stojaczku do peruk i pozostawiamy do wyschnięcia.
• Włosy najlepiej układać palcami a do utrwalenia fryzury używać specjalnego lakieru do peruk

Peruk syntetycznych nie wolno modelować wykorzystując suszarki, lokówki czy prostownice, o czym klientki zapominają i niestety dochodzi do spalenia włosów syntetycznych i tym samym do zniszczenia peruki.

Czy istnieje jakaś alternatywa dla peruk?

Ciekawą alternatywą dla peruk są turbany i chusty. W przypadku pacjentów onkologicznych trzeba zwracać szczególną uwagę by nakrycia głowy nie miały grubych, wystających szwów ani by nie były wykonane z nieprzepuszczalnych materiałów. Inne propozycje turbanów i chust znajdują się w kolekcjach wiosna lato a inne w modelach jesienno-zimowych.

Nie ma tu jednej określonej zasady ani reguły jak należy wiązać chusty i turbany, raczej możliwość własnej, oryginalnej kreacji. Podczas warsztatów z pacjentami onkologicznymi, które odbywają się w różnych szpitalach, gdy bawimy się upinaniem i zakładaniem turbanów, każda z Pań proponuje inne wiązanie – każde jest piękne i oryginalne.

Dzieci i młodzi ludzie z dysfunkcjami narządów ruchu używają tego sprzętu zdecydowanie rzadziej, bo uważany jest za smutny atrybut starości. Rzeczywiście, wykorzystują go głównie osoby starsze, bo jest bardziej stabilny niż kule i laski.

Balkoniki produkowane są w dwóch głównych rodzajach:

• jako stacjonarne, na nóżkach zakończonych osłonami antypoślizgowymi (takie modele częściej nazywa się podpórkami)
• oraz mobilne, na kółkach (również z antypoślizgowymi oponami) i hamulcami
• można też spotkać wersje kombinowane - 2 nogi stacjonarne i 2 kółka, albo 1 kółko i 3 nogi itp.

Balkoniki domowe zwykłe są bardzo proste w konstrukcji. Balkoniki przeznaczone do poruszania się w terenie mogą mieć bogate w dodatkowe wyposażenie, np. odchylane siedzisko albo półeczkę, koszyk, np. na torby z zakupami.

Dla osób, które nie mają siły w dłoniach i nie mogą się na nich wesprzeć, do balkonika instaluje się specjalne podpaszniki, czyli uchwyty pod pachę, lub również leje, w których mogą wygodnie umieścić przedramiona.

Jaki wybrać…

Podobnie jak przy kulach, prawidłowo dobrany balkonik to taki, którego poręcze czy rączki do prowadzenia znajdują się na wysokości stawu biodrowego użytkownika. Natomiast wysokość powinna być taka, żeby ręce chorego były ugięte pod kątem ok. 45 stopni.

Osobom, którym balkonik potrzebny jest przede wszystkim jako stabilizator, do mocnego opierania się, polecałabym modele cięższe. Natomiast dla bardziej sprawnych lepszy będzie balkonik czy podpórka wykonane z aluminium. Należy wspomnieć też, że balkoniki na kółkach są wygodniejsze w użyciu, bo potrzeba mniejszej siły, aby nimi manewrować, ale przy balkonikach na nóżkach nie ma niebezpieczeństwa, że odjadą one same, bez użytkownika.

Zasadą podstawową jest to, że im bardziej sprawny pacjent, tym balkonik może być bardziej dynamiczny – czyli z kółkami. Dla osób poruszających się mniej sprawnie dobieramy balkonik bez kółek – zakończony gumowymi nasadkami.

Jak dobrać odpowiednią laskę

Wybór laski inwalidzkiej, zwłaszcza gdy jest to pierwsza w życiu, nie jest łatwą kwestią, natomiast kupowanie laski na prezent dla innej osoby jest dość „ryzykowne”. Wybierając odpowiedni model kierujemy się przede wszystkim wyglądem, a powinniśmy postawić na funkcjonalność. Pamiętajmy, że to nie my będziemy jej używać lecz osoba trzecia. To co jest „dobre” dla nas nie oznacza, że będzie idealne dla kogoś innego. Chyba najlepszym rozwiązaniem będzie pojechanie z osobą zainteresowaną do sklepu żeby mogła sama przetestować daną laskę na miejscu.

Zakup laski dla siebie jest o wiele prostszy. „Organoleptycznie” możemy sprawdzić na miejscu czy dana laska rehabilitacyjna spełnia nasze wymagania. 

Jaka powinna być idealna laska:

1. Wysokość
Laski „nosimy” na pół ugiętym ramieniu ! W przypadku produktów wykonanych z metalu możemy w łatwy sposób dokonać regulacji. Laski drewniane można przyciąć od dołu.

2. Rączka

Idealna to taka która dobrze pasuje nam do dłoni. Występują także laski z uchwytem ergonomicznym wyprofilowanym do lewej lub prawej dłoni.

3. Nasadka antypoślizgowa

To element, który znajduje się na dole laski. Zabezpiecza nas przed niekontrolowanym poślizgiem na śliskiej powierzchni. Występują nasadki wykonane z:

• PCV – najbardziej trwałe lecz jednocześnie o kiepskiej przyczepności
• guma / kauczuk – najlepsza przyczepność (im bardziej miękka tym większa ścieralność )
• typ francuski – na tzw. nóżce – przy przechyleniu laski, stopka cała powierzchnią przylega do podłoża
• nasadki na lód – z kolcami – zaopatrzone w dodatkowy kapturek żeby nie rysować powierzchni np w domu

Warto wspomnieć także o metalowych [ruchomych] nasadkach z kolcami, które opuszczamy tylko wtedy gdy istnieje konieczność ich użycia.

I

le powinniśmy mieć lasek ?

Nie ma co ukrywać. Laski są gubione, niszczone, zostawiane w autobusach czy też przy kioskach z gazetami. Chyba warto mieć 2 szt. żeby w razie takiego incydentu móc szybko i sprawnie korzystać z „zapasowej”. Pomijając „kolekcjonerów” lasek, niektórzy posiadają kilka sztuk zgodnie z kluczem:
na co dzień oraz wyjściowa.

Dodatkowe „funkcje” w laskach:

• pasek na rękę, który zabezpiecza zgubieniu laski czy też schylaniu się po nią w przypadku upuszczenia
• pojemnik na laski – może się przydać
• może zawierać także światełko odblaskowe.

Jak transportować wózek po schodach

Prezentujemy, jak fachowo i bezpiecznie transportować wózek po schodach, aby nie zrobić osobie niepełnosprawnej ani sobie krzywdy. Po pierwsze, weź pod uwagę sprawność osoby, przy gwałtownych ruchach może ona niebezpiecznie się wychylić na bok lub do przodu i wypaść z wózka. Zawsze pytaj, jak pomóc? - osoba niepełnosprawna udzieli dokładnych informacji, za które elementy wózka najlepiej chwycić lub jak pomóc jej pokonać przeszkodę.

Przy zjeżdżaniu ze schodków

1. Przechyl wózek do tyłu.

Możesz pomóc sobie nogą, naciskając na specjalny wąs z tyłu, który ułatwi przechylenie wózka.

2. Zjeżdżaj ostrożnie schodek po schodku. Staraj się sprowadzać wózek - a nie znosić go po schodach. Uważaj na swój kręgosłup i śliską nawierzchnię! Staraj się, aby twój kręgosłup był prosty podczas przenoszenia wózka.

Przy wjeżdżaniu

1. Ustaw osobę na wózku tyłem do schodów. Najlepiej, jeśli będą pomagać dwie osoby.

2. Chwytaj wózek tylko za stałe elementy! Nie należy łapać za podnóżki i podłokietniki, ponieważ są to elementy łatwo demontowane.

Uwaga: transportowanie wózka elektrycznego wymaga uczestnictwa kilku osób, ponieważ wózek taki jest bardzo ciężki! . Nie wolno chwytać za elektroniczny panel sterowania wózka, który znajduje się przy podłokietniku, bo łatwo go uszkodzić i unieruchomić wózek.

Zakup ciśnieniomierza i jego prawidłowa obsługa

Ciśnienie tętnicze jest to parcie krwi na ściany tętnic. Prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego warunkują prawidłową pracę układu krążenia, a co za tym idzie zmniejszają ryzyko rozwoju choroby wieńcowej, zawału mięśnia sercowego, a także udaru mózgu.

Można oczywiście kontrolować wartości ciśnienia tętniczego w:

• gabinecie lekarskim
• w przychodni czy
• w aptece
• jednak najlepsze rezultaty daje samokontrola we własnym domu pod warunkiem, że jest przeprowadzona prawidłowo i przy użyciu dobrej klasy aparatu.

Ciśnieniomierz najlepiej zakupić w aptece bądź sklepie medyczny gdyż fachowy personel pomoże wybrać najbardziej odpowiedni, atestowany aparat.

Wyróżniamy aparaty:

1. automatyczne:
   1. naramienne
   2. nadgarstkowe
2. półautomatyczne
3. mechaniczne

A1	A2	B	C

Najlepiej kupować aparaty automatyczne lub półautomatyczne. Różnica pomiędzy „automatem” a „półautomatem” polega na tym, że w półautomatycznym aparacie musimy sami napompować mankiet ręczną pompką do odpowiedniej wartości (aparat z reguły sygnalizuje kiedy należy zaprzestać pompowania), a w automatycznym urządzenie samo napełnia mankiet powietrzem po naciśnięciu przycisku. Jeżeli ktoś natomiast umie mierzyć ciśnienie przy pomocy aparatu mechanicznego ze stetoskopem to jest on również bardzo dobrym rozwiązaniem.

W grupie aparatów automatycznych znajdują się ciśnieniomierze nadgarstkowe i naramienne. Urządzenia nadgarstkowe są mniej dokładne od naramiennych i dlatego mogą być stosowane przez osoby, które nie mają nadciśnienia tętniczego, a pomiarów dokonują w celach profilaktycznych. Osoby z nadciśnieniem również mogą używać tych aparatów w celu określenia przybliżonej wartości ciśnienia tętniczego, wtedy gdy użycie ciśnieniomierza naramiennego jest utrudnione (np. w podróży). Jednak dla osób już mających nadciśnienie zdecydowanie lepszym rozwiązaniem na co dzień jest urządzenie naramienne z uwagi na większą dokładność.

Decydując się na wybór ciśnieniomierza  naramiennego należy zwrócić uwagę na mankiet, czy jest on odpowiedni do obwodu naszego przedramienia (standardowe mankiety są dostosowane do obwodu 22-32cm). Dla osób z szerszym przedramieniem trzeba dobrać ciśnieniomierz z odpowiednio szerszym mankietem (na rynku występują mankiety do 46 cm obwodu).

Bardzo ważnym aspektem jest także występowanie arytmii, gdyż nie wszystkie aparaty można używać w zaburzeniach rytmu serca. Nowoczesne ciśnieniomierze umożliwiają pomiar przy arytmii, a także posiadają jej detektor (pojawiający się określony w instrukcji ciśnieniomierza symbol świadczący o tym, że osoba dokonująca pomiaru ciśnienia ma zaburzenia rytmu serca).

Jeżeli już mamy odpowiedni dla nas dobrej jakości aparat to musimy pamiętać o następujących zasadach prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego:

• dokonujmy pomiaru dwa razy dziennie: rano i wieczorem,
• pamiętajmy, aby przed pomiarem odpocząć przynajmniej 20- 30 minut,
• nie pijmy napojów mogących podnieść ciśnienie (kawa, mocna herbata) na co najmniej pół godziny przed pomiarem,
• nie palmy papierosów 30 min przed pomiarem,
• poprawna pozycja: należy usiąść, ręka zgięta oparta o stół tak, aby założony mankiet na przedramieniu był na wysokości serca, jednak nie niżej niż 2-3cm ponad zgięcie ręki,
• mankiet aparatu umieszczamy na gołym przedramieniu, powyżej nie może być uciskającej odzieży lub innych przedmiotów,
• przewód doprowadzający powietrze do mankietu powinien być umiejscowiony pośrodku wewnętrznej części ręki,
• podczas pomiaru siedzimy bez ruchu i nie rozmawiamy,
• zapisujemy wyniki pomiaru w celu skonsultowania ich z lekarzem.

Przestrzeganie powyższych zasad podczas pomiaru ciśnienia w warunkach domowych przynosi doskonałe rezultaty i ma wyższość nad pomiarem w gabinecie lekarskim czy przychodni, gdyż pozwala wyeliminować tzw. „ciśnienie białego fartucha” czyli stres, który podnosi chwilowo ciśnienie tętnicze, a jest związany z pomiarem przeprowadzanym przez wykwalifikowany personel medyczny. Dlatego warto kontrolować ciśnienie w zaciszu własnego domu, przy zachowaniu powyższych zasad przed i w trakcie pomiaru.

Zakup ciśnieniomierza i jego prawidłowa obsługa

Ciśnienie tętnicze jest to parcie krwi na ściany tętnic. Prawidłowe wartości ciśnienia tętniczego warunkują prawidłową pracę układu krążenia, a co za tym idzie zmniejszają ryzyko rozwoju choroby wieńcowej, zawału mięśnia sercowego, a także udaru mózgu.

Można oczywiście kontrolować wartości ciśnienia tętniczego w:

• gabinecie lekarskim
• w przychodni czy
• w aptece
• jednak najlepsze rezultaty daje samokontrola we własnym domu pod warunkiem, że jest przeprowadzona prawidłowo i przy użyciu dobrej klasy aparatu.

Ciśnieniomierz najlepiej zakupić w aptece bądź sklepie medyczny gdyż fachowy personel pomoże wybrać najbardziej odpowiedni, atestowany aparat.

Wyróżniamy aparaty:

1. automatyczne:
   1. naramienne
   2. nadgarstkowe
2. półautomatyczne
3. mechaniczne

A1	A2	B	C

Najlepiej kupować aparaty automatyczne lub półautomatyczne. Różnica pomiędzy „automatem” a „półautomatem” polega na tym, że w półautomatycznym aparacie musimy sami napompować mankiet ręczną pompką do odpowiedniej wartości (aparat z reguły sygnalizuje kiedy należy zaprzestać pompowania), a w automatycznym urządzenie samo napełnia mankiet powietrzem po naciśnięciu przycisku. Jeżeli ktoś natomiast umie mierzyć ciśnienie przy pomocy aparatu mechanicznego ze stetoskopem to jest on również bardzo dobrym rozwiązaniem.

W grupie aparatów automatycznych znajdują się ciśnieniomierze nadgarstkowe i naramienne. Urządzenia nadgarstkowe są mniej dokładne od naramiennych i dlatego mogą być stosowane przez osoby, które nie mają nadciśnienia tętniczego, a pomiarów dokonują w celach profilaktycznych. Osoby z nadciśnieniem również mogą używać tych aparatów w celu określenia przybliżonej wartości ciśnienia tętniczego, wtedy gdy użycie ciśnieniomierza naramiennego jest utrudnione (np. w podróży). Jednak dla osób już mających nadciśnienie zdecydowanie lepszym rozwiązaniem na co dzień jest urządzenie naramienne z uwagi na większą dokładność.

Decydując się na wybór ciśnieniomierza  naramiennego należy zwrócić uwagę na mankiet, czy jest on odpowiedni do obwodu naszego przedramienia (standardowe mankiety są dostosowane do obwodu 22-32cm). Dla osób z szerszym przedramieniem trzeba dobrać ciśnieniomierz z odpowiednio szerszym mankietem (na rynku występują mankiety do 46 cm obwodu).

Bardzo ważnym aspektem jest także występowanie arytmii, gdyż nie wszystkie aparaty można używać w zaburzeniach rytmu serca. Nowoczesne ciśnieniomierze umożliwiają pomiar przy arytmii, a także posiadają jej detektor (pojawiający się określony w instrukcji ciśnieniomierza symbol świadczący o tym, że osoba dokonująca pomiaru ciśnienia ma zaburzenia rytmu serca).

Jeżeli już mamy odpowiedni dla nas dobrej jakości aparat to musimy pamiętać o następujących zasadach prawidłowego pomiaru ciśnienia tętniczego:

• dokonujmy pomiaru dwa razy dziennie: rano i wieczorem,
• pamiętajmy, aby przed pomiarem odpocząć przynajmniej 20- 30 minut,
• nie pijmy napojów mogących podnieść ciśnienie (kawa, mocna herbata) na co najmniej pół godziny przed pomiarem,
• nie palmy papierosów 30 min przed pomiarem,
• poprawna pozycja: należy usiąść, ręka zgięta oparta o stół tak, aby założony mankiet na przedramieniu był na wysokości serca, jednak nie niżej niż 2-3cm ponad zgięcie ręki,
• mankiet aparatu umieszczamy na gołym przedramieniu, powyżej nie może być uciskającej odzieży lub innych przedmiotów,
• przewód doprowadzający powietrze do mankietu powinien być umiejscowiony pośrodku wewnętrznej części ręki,
• podczas pomiaru siedzimy bez ruchu i nie rozmawiamy,
• zapisujemy wyniki pomiaru w celu skonsultowania ich z lekarzem.

Przestrzeganie powyższych zasad podczas pomiaru ciśnienia w warunkach domowych przynosi doskonałe rezultaty i ma wyższość nad pomiarem w gabinecie lekarskim czy przychodni, gdyż pozwala wyeliminować tzw. „ciśnienie białego fartucha” czyli stres, który podnosi chwilowo ciśnienie tętnicze, a jest związany z pomiarem przeprowadzanym przez wykwalifikowany personel medyczny. Dlatego warto kontrolować ciśnienie w zaciszu własnego domu, przy zachowaniu powyższych zasad przed i w trakcie pomiaru.

Jak prawidłowo mierzyć temperaturę termometrami elektronicznymi

Prawidłowa temperatura ciała waha się pomiędzy 36, a 37,3^oC.

Wskazanie powyżej 38^oC oznacza u dziecka gorączkę. Gorączka nie jest jednak jednoznaczna z chorobą. Wzrost temperatury uruchamia mechanizm obronny organizmu.

Wpływ na temperaturę ciała ma:

• Aktywność ruchowa bezpośrednio przed pomiarem
• Picie i jedzenie przed dokonaniem pomiaru
• Pora dnia (temperatura ciała jest niższa rano niż w godzinach popołudniowych)
• Temperatura przechowywania termometru (zalecane jest trzymanie termometru przez min. 30min w temperaturze pokojowej przed dokonaniem pomiaru. Termometr zimny zaniża pomiar)
• Temperatura otoczenia w jakiej przebywa osoba u której dokonywany jest pomiar (aby uniknąć nadmiernego wychłodzenia skóry, po przejściu z zimnego do ciepłego otoczenia należy odczekać 30min przed dokonaniem pomiaru. Zimna skóra zaniża pomiar)
• Zabrudzenia czujnika podczerwieni. (czujnika podczerwieni nie należy dotykać, konieczne jest pilnowanie, aby na soczewce nie pozostawał wosk z uszu)

Zalecenia przy dokonywaniu pomiaru temperatury ciała termometrem elektronicznym:

• 3-krotny pomiar (jeżeli wyniki się różnią należy użyć najwyższego)
• Dokonywanie pomiarów w odstępach co najmniej 30sek.
• Wybranie jednej metody dokonywania pomiarów dla jednej osoby
• Zanotowanie normalnej temperatury ciała
• Stosowanie się do instrukcji dokonania prawidłowego pomiaru ciała

Pomiar elektronicznym termometrem z elastyczną końcówką

Elektroniczne termometry elastyczne są przystosowane do stosowania w ustach, pod pachą i w pupie. Termometry elastyczne przeznaczone są do pomiaru temperatury ciała u dzieci i noworodków.

Termometr włączamy zawsze dopiero po umieszczeniu go w miejscu wykonania pomiaru !!!

Miejsca pomiaru temperatury ciała:

• Najdokładniejszy pomiar jest w ustach – czujnik umieszczamy pod językiem i zamykamy usta
• Temperatura pod pachą będzie o 0,5st C niższa – wkładamy termometr pod suchą pachę
• Temperatura w pupie będzie o 0,5st C wyższa.

W efekcie różnica temperatury między pomiarem pod pachą, a w pupie wynosi nawet 1st C. Do uzyskania prawdziwej temperatury należy odejmować lub dodawać adekwatnie 0,5st. C.

Pomiar elektronicznym termometrem na podczerwień

Procedura pomiaru:

• Pomiar w uchu
  • Soczewkę kierujemy bezpośrednio do membrany.
  • Ustawienie termometru do skóry lub kanału słuchowego jest niepoprawne i zaburza odczyt.
  • Bardzo ważne jest przećwiczenie prawidłowego pomiaru.
• Pomiar na czole
  • Powietrze nie może dostawać się do punktu pomiaru/ miejsca zetknięcia termometru z czołem. Plastikowa zaślepka nie może być zimna.
  • Jeśli powyższe zalecenia są spełnione dokładność pomiaru jest zgodna z przedstawioną w instrukcji obsługi.
  • W przypadku pomiaru termometrem na podczerwień nie ma konieczności odejmowania lub dodawania samodzielnie żadnych stopni. Termometr ten sam dokonuje przeliczenia i pokazuje od razu prawdziwą temperaturę ciała.

 Termometry – podział:

Za najdokładniejszy pomiar uznawany jest pomiar szklanym termometrem rtęciowym(ryc1). Termometry te ku rozczarowaniu wielu użytkowników, zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej,  zostały wycofane ze sprzedaży w kwietniu 2009r. Te uniwersalne termometry przekraczały dozwoloną zawartość szkodliwej dla zdrowia i środowiska  rtęci.

Zastąpiły je szklane termometry alkoholowe. Są to najtańsze z obecnie dostępnych termometrów, ale niebezpieczne w kontakcie z dzieckiem ze względu na szklaną obudowę. Przybliżony czas pomiaru tym termometrem to 5 minut. Szklane termometry doskonale sprawdzają się do pomiaru temperatury ciała dziecka w pupie, a ta metoda jest najbardziej wiarygodną. Do pomiaru temperatury ciała w pupie można obecnie wykorzystywać również elektroniczne termometry cyfrowe ze specjalną elastyczną końcówką(ryc2). Dzięki tej miękkiej końcówce są one odpowiednie do pomiaru temperatury nie tylko w pupie, ale również pod pachą i w buzi. Czas dokonania pomiaru to 10sek. Przy tych termometrach należy jednak samodzielnie przeliczać stopnie aby uzyskać prawdziwą temperaturę ciała.

Inny rodzaj termometru elektronicznego to termometr na podczerwień do stosowania na czole oraz w uchu. Termometry te bardzo szybko wskazują mierzona temperaturę ciała, w przeciągu 2 -3 sekund. Termometr do ucha wymaga jednak od rodzica wysokiej precyzji stosowania, a od dziecka chwili spokoju i opanowania aby móc odczytać prawdziwą temperaturę. Ta metoda nie jest więc polecana dla noworodków.

Pomiar termometrem do czoła jest bardzo szybki, prosty i całkowicie bezbolesny. Pomiaru takim termometrem można dodatkowo dokonać przy zgaszonym świetle, nie budząc dziecka. Zmierzenie temperatury zajmie max. 3 sekundy.

Wielofunkcyjne termometry na podczerwień do stosowania w uchu oraz na czole łączą w sobie szereg dodatkowych funkcji. Termometry te jako jedyne wskazują temperaturę otoczenia, datę oraz godzinę, mają najbardziej rozbudowaną pamięć pomiarów ze wszystkich termometrów elektronicznych. Niektóre z nic mogą mieć dodatkową funkcję pomiaru temperatury wody, jedzenia oraz mleka. Jeszcze inne mają wbudowane latarki celem ułatwienia dokonywania pomiaru przy zgaszonym świetle. 

W każdym z termometrów elektronicznych decydujące o prawidłowości wskazania jest stopień naładowania baterii. Jeśli baterie są na wyczerpaniu, wskazanie termometru pozostaje zaburzone. Należy zawsze stosować naładowanych w pełni baterii.

Każdy z wyżej wymienionych termometrów należy również regularnie przemywać – najlepiej alkoholem.

Ostatnią dostępną na rynku alternatywą pomiaru ciała dziecka jest termometr paskowy. Niewątpliwą jego zaletą jest bardzo niewielki rozmiar i wygoda użytkowania poza domem. Termometr ten jednak jest tylko orientacyjnym wskaźnikiem czy dziecko ma gorączkę, czy też nie, nie mierzy dokładnie temperatury ciała.

Bezdech senny a proteza powietrzna

Obturacyjny bezdech senny  (OSA) to choroba spowodowana powtarzającymi się wielokrotnie w czasie snu epizodami zatrzymania oddychania (bezdechów) lub jego znacznego spłycenia (hipowentylacji).

Bezdechy powtarzają się od kilkunastu do kilkudziesięciu razy w ciągu każdej godziny snu, powodując liczne szkodliwe następstwa, m.in. zmęczenie, problemy z koncentracją i nadciśnienie tętnicze. Przyczyną choroby jest zamykanie się światła dróg oddechowych na poziomie gardła, co zatrzymuje przepływ powietrza, powodując przejściowe niedotlenienie (rys. 1.).

Aby przerwa w oddychaniu w czasie snu została uznana za epizod bezdechu, musi trwać dłużej niż 10 sekund. Warto pamiętać, że bezdechy w czasie snu występują u większości zdrowych osób (najczęściej zdarzają się kilku–kilkunastosekundowe bezdechy w czasie zasypiania).

Rozpoznanie choroby i ocena stopnia jej ciężkości wymaga określenia liczby bezdechów i epizodów hipowentylacji na godzinę snu, czyli tak zwanej AHI (apnoea-hipopnea index) albo RDI (respiratory disturbance index). Ten drugi wskaźnik obejmuje również liczbę nieuświadamianych przez chorego przebudzeń w nocy spowodowanych chorobą.

Do 5 bezdechów na godzinę snu uważa się za granicę normy. Bezdech senny rozpoznaje się, gdy RDI ≥5 i występują objawy choroby albo RDI ≥15 u osób bez objawów.

Przyczyny i mechanizmy choroby

Bezdechy i epizody spłycenia oddychania (hipowentylacji) są wynikiem zwężenia lub zamknięcia światła dróg oddechowych na poziomie gardła. Na tym odcinku ściana dróg oddechowych jest zbudowana jedynie z mięśni – nie ma podparcia chrzęstnego ani kostnego. W sprzyjających warunkach w czasie snu napięcie mięśni budujących ścianę gardła się zmniejsza, co zwęża światło gardła i może doprowadzić do jego całkowitego zamknięcia. Do płuc pacjenta nie dopływa powietrze. Mięśnie oddechowe cały czas pracują, starając się pokonać przeszkodę w postaci niedrożnego gardła. Zmniejsza się zawartość tlenu w organizmie, a zwiększa stężenie dwutlenku węgla. Powoduje to aktywację autonomicznego układu nerwowego oraz zwiększenie częstotliwości rytmu serca i prowadzi do tzw. mikroprzebudzenia. Czynność mózgu na krótko powraca do stanu przypominającego czuwanie, ale chory nie uświadamia sobie faktu przebudzenia. Zwiększa to napięcie mięśni i przywraca przepływ powierza przez drogi oddechowe.

Niestety, powtarzające się wielokrotnie (czasem nawet kilkadziesiąt razy w czasie godziny snu) bezdechy prowadzą do fragmentacji snu (wielokrotne nieuświadamiane przez chorego mikroprzebudzenia niszczą prawidłowa strukturę snu i powodują znaczny niedobór snu), co skutkuje stałym uczuciem niewyspania, zmęczeniem i problemami z koncentracją. Niedotlenienie oraz aktywacja układu sympatycznego powodują oporne na leczenie nadciśnienie tętnicze, a także zwiększają ryzyko wystąpienia udaru mózgu i zawału serca!

Objawy choroby to:

• chrapanie, często głośne i z przerwami
• obserwowane przez partnerkę/partnera chorego przerwy w oddychaniu w czasie snu trwające ponad 10 sekund
• nadmierna senność dzienna, zasypianie w ciągu dnia
• stałe uczucie zmęczenia i niewyspania
• problemy z koncentracją i pamięcią
• zaburzenia potencji
• poranne bóle głowy
• zwiększone ryzyko wypadków komunikacyjnych (chorzy z rozpoznanym i nieleczonym bezdechem nie mogą prowadzić samochodów ani obsługiwać maszyn!!!).

Rozpoznanie

Rozpoznanie bezdechu sennego wymaga przeprowadzenia badania snu, objawy są bowiem nieswoiste i lekarz nie może na ich podstawie rozpoznać choroby.

Najdokładniejszym badaniem snu jest polisomnografia. Badanie trwa cała noc. Stan pacjenta monitorowany jest przez zestaw czujników, oceniających:

• zawartość tlenu we krwi (klips zakładany zwykle na palec)
• tętno (EKG)
• przepływ powietrza przez nos i usta (czujniki wykrywają zmiany temperatury lub ciśnienia wywołane przez wydychane powietrze)
• chrapanie (mikrofon)
• elektroencefalogram (EEG) i elektrookulogram (EOG) – pozwala to na sprawdzenie, czy badany śpi i w jakiej fazie snu się znajduje
• ruchy kończyn.

Badanie pozwala na pewne rozpoznanie choroby, określenie stopnia jej zaawansowania oraz różnicowanie z innymi chorobami, które mogą dawać podobne objawy.

Ograniczeniem jest koszt i stosunkowo mała dostępność badania. Z tego powodu opracowano prostsze badanie, tzw. poligrafię. Badanie obejmuje monitorowanie parametrów opisanych powyżej z wyłączeniem czynności mózgu (EEG), jest zatem mniej precyzyjne w różnicowaniu obturacyjnego bezdechu sennego z innymi chorobami, ale w typowych przypadkach wystarcza do ustalenia rozpoznania i rozpoczęcia leczenia. W przeciwieństwie do polisomnografii można je wykonać w domu chorego.

Leczenie

W przypadku potwierdzonego rozpoznania bezdechu sennego konieczne jest leczenie. Właściwe postępowanie różni się w zależności od stopnia ciężkości choroby i występowania jej objawów dziennych.

Rys. 2. Utrzymanie drożności dróg oddechowych przez utrzymywanie stałego dodatniego ciśnienia (CPAP)
 

Rys. 3. Pacjent leczony CPAP (maska nosowa/proteza powietrzna))


 

Rys. 4. Utrzymanie drożności dróg oddechowych za pomocą aparatu wewnątrzustnego (leczenie ortodontyczne)

Złotym standardem i najskuteczniejszą metodą leczenia jest wspomaganie oddychania stałym dodatnim ciśnieniem w drogach oddechowych (continuous positive airway pressure – CPAP). Aparat CPAP to maska zakładana na nos, połączona z urządzeniem wytwarzającym niewielkie dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych. Zabezpiecza to drożność dróg oddechowych w czasie snu i likwiduje bezdech, a przez to korzystnie wpływa na szkodliwe następstwa choroby:

U wybranych chorych stosuje się również leczenie ortodontyczne albo operacyjne. Leczenie ortodontyczne polega na ogół na stosowaniu aparatu wysuwającego żuchwę, który zakłada się na noc. Precyzyjna regulacja pozwala na nieznaczne wysunięcie żuchwy w stosunku do górnej szczęki, dzięki czemu zwiększa się napięcie mięśni gardła w czasie snu i eliminuje chrapanie oraz bezdechy. Aparat stosuje się u chorych z lekkim i umiarkowanie ciężkim obturacyjnym bezdechem sennym (AHI <30) lub u chorych, którzy nie tolerują leczenia CPAP.

Leczenie operacyjne zalecane jest u pacjentów, u których stwierdza się nieprawidłowości anatomiczne w zakresie górnych dróg oddechowych skrzywienie przegrody nosa upośledzające jego drożność lub inne istotne nieprawidłowości.

Obrzęk limfatyczny
 

Obrzęk limfatyczny jest nienaturalnym nagromadzeniem płynów tkankowych, co skutkuje obrzmieniem i stanem zapalnym. Obrzęki limfatyczne dzieli się na pierwotne (wczesne), występujące już po narodzinach, i późne (wtórne), które rozpoznaje się w drugiej i trzeciej dekadzie życia. Wtórny lub nabyty obrzęk limfatyczny może być spowodowany występowaniem choroby nowotworowej, zakażeniami, procesami zapalnymi, napromieniowaniem, zabiegiem chirurgicznym lub urazem.

Jak często po mastektomii występuje obrzęk limfatyczny?

Wszelkie informacje dotyczące występowania obrzęku limfatycznego po mastektomii są bardzo zróżnicowane. Według niektórych autorów wahają się między 5,5% aż do 80%. U większości pacjentek po zabiegu mastektomii obserwuje się niewielki obrzęk limfatyczny w pierwszym okresie po zabiegu. Zdarza się jednak, że obrzęk ujawni się w późniejszych latach.

Na czym polega leczenie obrzęku limfatycznego?

        Terapia obrzęku limfatycznego nastręcza dużo problemów lekarzowi, rehabilitantowi, a pacjentowi wiele zwątpień i frustracji. Należy sobie zdać sprawę, że leczenie polega na zmniejszeniu rozmiarów kończyny, poprawieniu jej funkcji oraz powinno osiągnąć efekt kosmetyczny. Metod postępowania jest bardzo wiele. Do najszerzej stosowanych zaliczamy: pozycje złożeniowe, stosowanie mankietów uciskowych, stosowanie pomp pneumatycznych, masaż i farmakoterapię

Czy kończyna górna po stronie operowanej powinna być oszczędzana i wymaga szczególnej pielęgnacji?

 Po zabiegu mastektomii z jednoczesnym usunięciem węzłów chłonnych dołu pachowego może dochodzić do uciążliwego w terapii obrzęku limfatycznego. Każda pacjentka powinna unikać czynników, które dodatkowo sprzyjają powstawaniu obrzęku. Do czynników tych z pewnością zalicza się forsowanie kończyny przez noszenie ciężkich przedmiotów, przeciążanie kończyny pracą, szczególnie w pozycji, gdy jest ona opuszczona. Utrudnienie odpływu chłonki z kończyny jest powodowane wszelkim uciskiem, np. paskiem od zegarka, bransoletą, zbyt obcisłymi rękawami. Należy także pamiętać, że spać powinno się na wznak z ręką po stronie operowanej uniesioną na specjalnym klinie. Niedopuszczalne jest spanie na kończynie po stronie zabiegu. Pielęgnacja kończyny powinna odbywać się delikatnymi środkami myjącymi, w letniej wodzie. Wszelkie dezodoranty i kosmetyki mogące drażnić skórę kończyny, a tym bardziej okolicę dołu pachowego, należy także odstawić. Wszelkie zabiegi medyczne w postaci mierzenia ciśnienia tętniczego, robienia zastrzyków czy pobierania krwi powinny odbywać się po stronie zdrowej. Od pewnego czasu w Polsce obowiązuje zapinanie pasów bezpieczeństwa w samochodach, tak dla kierowców, jak i dla pasażerów, dlatego, aby zminimalizować ucisk pasa na okolicę operowaną, zaleca się podkładanie miękkiego przedmiotu.

Jak powinien wyglądać automasaż u pacjentki z obrzękiem limfatycznym?

Automasaż limfatyczny zwany przez niektórych autorów opracowań autodrenażem limfatycznym polega na poprawieniu przepływu krwi żylnej oraz chłonki w kończynie po stronie operowanej. Technika automasażu jest stosunkowo prosta, należy jednak pamiętać o właściwym ułożeniu kończyny, które ułatwi odpływ chłonki w czasie zabiegu. Kończyna górna powinna być rozluźniona i umieszczona na klinie lub wałku tak, aby była uniesiona ponad staw barkowy. Delikatne głaskanie powierzchnią dłoniową ręki rozpoczynamy od miejsc bliższych dla dołu pachowego, potem kolejno dalszych. Taka technika (odwrotna jak w masażu klasycznym) powoduje, iż opróżniamy z chłonki naczynia bliżej zlewiska chłonki, jakim jest dół pachowy, dając w ten sposób miejsce dla płynów z dystalnych (dalszych) odcinków kończyny. Masaż powinien być rozpoczęty po zagojeniu się rany operacyjnej, co wypada najczęściej na 12-14 dobę po zabiegu. Najkorzystniej byłoby wykonywać masaż 2-3 razy dziennie po kilka minut. Należy pamiętać, że naczynia chłonne mają swoją objętość oraz wydolność. Zabieg automasażu powinien być delikatny, tak aby nie sprawiał bólu. Techniki silnego wyciskania są tu niewskazane i mogą przynieść więcej problemów niż korzyści.

Automasaż

Zasady automasażu

Po radykalnej operacji raka piersi w wyniku usunięcia węzłów chłonnych dołu pachowego i     jego  okolicy   mogą   wystąpić   trudności z prawidłowym         odpływem          chłonki z kończyny górnej. Leczenie uzupełniające, do którego należy radioterapia może zwiększyć ryzyko wystąpienia obrzęku limfatycznego. Automasaż jest to masaż kończyny i klatki piersiowej wykonywany przez samą pacjentkę. Wykorzystuje się w nim elementy technik masażu limfatycznego i klasycznego. Należy go wykonywać 1-2 x dziennie, rano i wieczorem przez ok. 10 min, a niezbędnymi pomocami są:          specjalny klin przeciwobrzękowy oraz oliwka lub zasypka – talk.

• Celem automasażu jest usprawnianie odpływu chłonki i zapobieganie tworzeniu się obrzęków limfatycznych.
• Wszystkie  ruchy  wykonuje  się w kierunku dośrodkowym, każdą technikę kończąc na tułowiu.
• Masaż nie powinien przynosić bólu, należy wykonywać go w sposób delikatny i powierzchowny.
• Przed rozpoczęciem należy umyć ręce i kończynę, która będzie masowana, oraz zdjąć biżuterię z obu rąk
• Kończynę należy ułożyć na klinie, oraz wykonać parę krótkich ćwiczeń w obrębie stawów ręki (patrz rozdział III) oraz 1 – 2 ćwiczeń oddechowych
• Każdy chwyt masażu powinien być powtórzony 5 – 6 razy.
• Przy wykonywaniu technik masażu należy omijać okolicę blizny i miejsc napromienianych.

Poprawne wykonanie technik i zachowanie odpowiedniej kolejności ruchów jest niezbędnym warunkiem poprawnego przeprowadzenia automasażu.

Opis technik

• głaskanie – wykonywać całą dłonią, ułożoną płasko na kończynie; ruch bez nacisku, miarowy,
• wyciskanie – chwyt obrączkowy – ująć kończynę pomiędzy kciuk i pozostałe palce i delikatnie, miarowo naciskając przesuwać w kierunku barku,
• ugniatanie – chwyt obrączkowy - ująć kończynę pomiędzy kciuk i pozostałe palce, delikatnie i miarowo przesuwać w kierunku barku ugniatając ruchami pulsującymi . Ruch ugniatania składa się z 3 faz: delikatnego nacisku, przesunięcia skóry i rozluźnienia chwytu,
• rozcieranie – chwyt wykonywać opuszkami   palców,   zakreślając    koła w kierunku do barku z delikatnym naciskiem do siebie,
• oklepywanie – szybkie i krótkie ruchy końcami palców zbliżone do uderzenia miotełką.

Automasaż – samodzielne wykonanie w domu

Opisane  wyżej techniki  masażu  należy stosować w następującej kolejności (fot.1-10):

1.  Przyjąć wygodną pozycję ułożeniową

2. Głaskanie barku i tułowia – ruch rozpocząć od ¾ dł. ramienia (a nie od  dłoni!) prowadząc go:

• od strony wewnętrznej ramienia, przez klatkę piersiową nad blizną do przeciwnego barku,
• od strony zewnętrznej ramienia, przez bark do łopatki,
• od spodu ramienia, przez dół pachowy i bok klatki piersiowej do pachwiny.
  
  

3. Głaskanie ręki:

1. prostymi  palcami  wszystkie  palce równocześnie,
   
2. każdy palec z osobna,
   
3. kostkami zgiętych palców po śródręczu.
   

 4. Głaskanie całej kończyny i tułowia, prowadząc w 3 kierunkach:

• przez  klatkę  piersiową  do przeciwnego barku,
• przez bark do łopatki,
• przez dół pachowy do pachwiny.
  
  

5. Wyciskanie ruchem obrączkowym od nadgarstka do barku kończąc głaskaniem na tułowiu w 3 w/w kierunkach.

6. Ugniatanie ruchem pulsującym od nadgarstka do barku kończąc głaskaniem na tułowiu w 3 w/w kierunkach.

7. Rozcieranie ruchem kolistym – „kółeczka” od palców do barku kończąc głaskaniem na tułowiu w 3 w/w kierunkach.

8. Oklepywanie ruchem miotełkowym – wykonywać tylko od spodu kończyny górnej,   od    nadgarstka    do    ramienia z pominięciem dołu pachowego.

9. Głaskanie całej kończyny jak w punkcie 4.

10. Wstrząsanie      –      wznos      kończyny i energiczne potrząsanie całą kończyną górną.

Dobór podkolanówek i pończoch uciskowych

Pończochy uciskowe są prostym, bezpiecznym i nieinwazyjnym sposobem postępowania w przewlekłej niewydolności żylnej, pomocniczo w zakrzepicy żylnej (zarówno w początkowym okresie choroby, jak i w zapobieganiu rozwojowi zespołu pozakrzepowego w przyszłości).

Należy pamiętać, że pończocha nie wyeliminuje żylaków, a jedynie pomaga złagodzić objawy i zapobiega rozwojowi powikłań. Warunkiem skuteczności jest jej systematyczne stosowanie i prawidłowe zakładanie.

Zapobieganie i leczenie

W zależności od siły wywieranego ucisku, materiały uciskowe dzielą się na profilaktyczne i lecznicze. Mają one za zadanie wspomagać odpływ krwi żylnej z najniższych odcinków kończyn.

Wywierają one tzw. dozowany ucisk, precyzyjnie obliczony – największy wokół kostki, zmniejsza się stopniowo ku górze. Siłę ucisku na poziomie kostki, w zależności od klasy ucisku (I-III), przedstawiono w tabeli. IV klasa ucisku używana jest bardzo rzadko i zwykle przygotowywana indywidualnie dla danego chorego.

W wariancie profilaktycznym podkolanówki, pończochy lub rajstopy stosuje się u osób narażonych na rozwój niewydolności żylnej, np. w związku z wykonywaną pracą lub ze skłonnościami dziedzicznymi do rozwoju żylaków. Wskazane są również w czasie długotrwałych podróży samolotem czy samochodem, gdyż zmniejszają ryzyko powstania zakrzepicy oraz obrzęk i uczucie ciężkości nóg.

Materiały lecznicze dobiera się po konsultacji lekarskiej, w trakcie której lekarz określa zalecany stopień ucisku, sprawdza obecność ewentualnych przeciwwskazań do noszenie pończoch uciskowych oraz ustala wysokość (pończochy, podkolanówki).

Podkolanówki i pończochy lecznicze powinny być następnie dobierane w aptece lub sklepie medycznym dysponującym wykwalifikowanym personelem. W tym celu chory powinien się tam udać osobiście, w miarę możliwości, z nieobrzękniętą nogą (najlepiej rano), aby dokonać dokładnego pomiaru obwodu kończyny.

Niekiedy pomiar można wykonać samodzielnie lub u obłożnie chorego może go wykonać osoba trzecia po uprzednim udzieleniu instruktażu przez fachowca.

Podkolanówki czy pończochy?

To częste pytanie zadawane przez pacjentów. Większość osób lepiej toleruje podkolanówki, dlatego też są one zdecydowanie częściej przepisywane. Konieczność zastosowania dłuższych materiałów – pończoch do połowy uda i pończoch na całą kończynę występuje najczęściej, gdy na wysokości kolana (czyli tuż nad górnym brzegiem podkolanówki) i na udzie występują duże żylaki, a także w przypadku dużego obrzęku kończyny obejmującego również udo.

Z palcami czy bez?

Jest to kwestia indywidualnej preferencji chorego. Osoby z koślawością paluchów, lub dużą potliwością stóp zwykle wolą wariant bez palców.

Zakładanie podkolanówek (pończoch)

1.Wsuń dłoń do podkolanówki

2.Przesuń dłoń do samego końca i uchwyć za koniec "palców"

3.Trzymając deliktanie, ale zdecydowanie, za koniec "palców", drugą ręką wywiń podkolanówkę tak, aby na dłoni powstała "kieszonka" (długości połowy dłoni).

4.Wsuń stopę w "kieszonkę".

5.Stopniowo, krótkimi odcinkami, nasuwaj "odwróconą" część podkolanówki na stopę i łydkę.

6.Po nasunięciu całej podkolanówki podciągnij ją, ale nie za wysoko, aby nie uciskała zgięcia kolana.

7.Rękami w rękawicach gumowych bardzo starannie wygładź wszystkie zmarszczki.

8.Jeśli górny brzeg jest za wysoko, lekko zsuń całą podkolanówkę w dół. Unikaj jakichkolwiek pomarszczeń!

9.Prawidłowo założona podkolanówka jest gładka i zawija się pod kolanem.

Jak długo trzeba nosić pończochy lub podkolanówki?

Tak długo, jak długo trwa choroba, czyli często przez całe życie.

Pończochy i/lub podkolanówki należy zdejmować na noc. W wyjątkowych sytuacjach lekarz może zalecić niezdejmowanie pończoch lub podkolanówek dłużej niż jeden dzień, ale są to sytuacje wyjątkowe, np. bezpośrednio po operacji żylaków, w zakrzepicy, po operacji chirurgicznej.

Trwałość materiałów uciskowych

Materiały uciskowe, aby skutecznie wywierały odpowiedni ucisk, muszą być co 3—6 miesięcy zmieniane na nowe. Przy zmianie należy dokonać ponownego pomiaru kończyny. Warto nabyć dwie pary i używać ich naprzemiennie, co ułatwia pranie. Należy przestrzegać zaleceń producenta dotyczących warunków prania pończoch (przeważnie ręcznie w temp. ok. 40 stopni), co przedłuży ich żywotność.

Zapamiętaj:

• Podkolanówki i pończochy warto nosić. Bez względu na to, co o tym myślisz, to NAPRAWDĘ DZIAŁA.
• Wkładaj je rano i zdejmuj na noc.
• Rozciągnięte podkolanówki nie przynoszą efektu – regularnie wymieniaj je na nowe.
• Wkładaj podkolanówki bardzo starannie – nie podciągaj ich za wysoko i dokładnie wygładzaj wszystkie pofałdowania. Używaj do tego gumowych rękawic.
• Pamiętaj o regularnym odpoczynku z uniesionymi kończynami i ćwiczeniach usprawniających odpływ krwi z nóg.